Βιζώνη

1. Γραπτές μαρτυρίες
Οι αρχαίες πηγές που αφορούν τη Βιζώνη είναι περιορισμένες.1 Η Βιζώνη αναφέρεται για πρώτη φορά στο τιμητικό ψήφισμα του Αγαθοκλή από την Ίστρια που χρονολογείται το 200/180π.Χ.2 Αυτή η επιγραφή αναφέρει ότι ο στρατός του Γέτη βασιλιά Ζόλτη έφτασε στη Βιζώνη, κατέλαβε την πόλη και λεηλάτησε τη χώρα της. Το 71 π.Χ., ο Μάρκος Λούκουλλος κατέλαβε τη Βιζώνη, όπως αναφέρεται από τον Σαλούστιο (Hist. fr. 4.19). Ο Στράβωνας (7.6.1) έγραψε ότι η Βιζώνη βρισκόταν στο μέσο της διαδρομής μεταξύ της Καλλάτιδος και της Απολλωνίας, και ότι καταστράφηκε από ένα σεισμό, πιθανώς στο δεύτερο μισό του 1ου αι. π.Χ. Αργότερα, ο καταστροφικός σεισμός αναφέρθηκε και από τον Πομπόνιο Μέλα (Dechor. 2.2.22) και από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (Φ.Ι. 4.11.44), ενώ ο Αρριανός (Περίπλ. 24) έδωσε την ακριβή τοποθεσία της Βιζώνης: 80 στάδια βόρεια της Διονυσόπολης. Τον 1ο αι. π.Χ., ο Ψευδο-Σκύμνος (Περιγρ. Πόλ. 758-760) έγραψε ότι σύμφωνα με μερικούς ανθρώπους η Βιζώνη ήταν μια μικρή πόλη βαρβάρων, ενώ σύμφωνα με άλλους ήταν αποικία της Μεσημβρίας. Η ίδια πληροφορία δίνεται και από τον ανώνυμο συγγραφέα του «Περίπλου του Ευξείνου Πόντου» (Ανών. Περίπλ. Ποντ. Ευξ. 75-77). Αυτό το συγκεκριμένο στοιχείο μπορεί να επιβεβαιώσει τη θρακική παρουσία στη Βιζώνη παράλληλα με τους Έλληνες αποικιστές, ενώ δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα αν αυτή η πόλη ήταν ελληνική αποικία εξαιτίας της εθνικής ανομοιογένειας που χαρακτήριζε τον πληθυσμό. Επιπλέον, η παρουσία Θρακών επιβεβαιώνεται με αρχαιολογικά στοιχεία και από το όνομα του οικισμού, αφού η Βιζώνη είναι λέξη θρακικής προέλευσης.3

2. Αρχαιολογικά δεδομένα

2.1. Θρησκευτική Ζωή-Εθνική Ταυτότητα

Τα δεδομένα σχετικά με τη θρησκευτική ζωή στη Βιζώνη είναι ελάχιστα. Σύμφωνα με το απόσπασμα μιας επιγραφής, οι Μεγάλοι Θεοί της Σαμοθράκης λατρεύονταν στη Βιζώνη το 2ο αι. π.Χ., ενώ μια άλλη επιγραφή επιβεβαιώνει τη λατρεία της Μητέρας των Θεών.4

Η Αρχαία Βιζώνη βρισκόταν στο Ακρωτήριο Chirakman και στις παρυφές του. Αυτή η περιοχή βρίσκεται νότια της πόλης Καβάρνα. Πολλές αρχαιολογικές έρευνες διεξήχθησαν για πολλές δεκαετίες.5 Η στρωματογραφία της Αρχαίας Βιζώνης ανακαλύφθηκε κάτω από τα μνημειακά κατάλοιπα της οχυρωμένης μεσαιωνικής πόλης. Θρακικά υλικά κατάλοιπα της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου (11ος-6ος αι. π.Χ.) βρέθηκαν κάτω από τα στρώματα της Κλασικής και της Ελληνιστικής εποχής. Η στρωματογραφία επιβεβαιώνει ότι η αποικία της Μεσημβρίας πολύ πιθανό να ιδρύθηκε τον 5ο αι. π.Χ. επάνω σε θρακικό οικισμό, και με αυτό τον τρόπο η Βιζώνη έγινε μια πόλη που κατοικήθηκε από Έλληνες και εξελληνισμένους Θράκες. Ορισμένες ιστορικές πηγές επιβεβαιώνουν ότι κατά την Ελληνιστική περίοδο φυλές Σκυθών ασκούσαν έλεγχο στις γειτονικές περιοχές, ενώ κελτικά υλικά κατάλοιπα της Ελληνιστικής περιόδου υποδηλώνουν ότι οι Κέλτικες φυλές που έφταναν στη Θράκη εγκαθίσταντο στην περιοχή της Βιζώνης. Επομένως, γίνεται αντιληπτό ότι η εθνική καταγωγή του πληθυσμού της πόλης και των περιχώρων της πρέπει να ποικίλλε σε μεγάλο βαθμό.

2.2 Εμπόριο-Ενάλιες έρευνες

Η Βιζώνη διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στο εμπόριο μεταξύ των Ελλήνων και των τοπικών Θρακικών φυλών, γεγονός που αποδεικνύεται από περισσότερες από 1.400 σφραγίδες σε λαβές αμφορέων που βρέθηκαν στη Βιζώνη και στις γύρω περιοχές. Οι αμφορείς προέρχονταν από τη Σινώπη, τη Ρόδο, την Ηράκλεια του Πόντου, την Κω, τη Θάσο, τη Χερσόνησο, την Πάρο και την Κνίδο, και μαρτυρούν εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις με τα κέντρα παραγωγής του Πόντου και του Αιγαίου. Υποθαλάσσιες αρχαιολογικές έρευνες στο λιμάνι της Βιζώνης παρέχουν επιπλέον πληροφορίες σχετικά με την αρχαία πόλη. Ωστόσο, ορισμένα μόνο οικοδομήματα που σχετίζονται με τη Βιζώνη έχουν βρεθεί μέχρι τώρα ακέραια. Ένα πολύ καλά διατηρημένο μνημειακό οικοδόμημα της Ελληνιστικής περιόδου, χτισμένο στη νότια παρυφή του Ακρωτηρίου Chirakman, έχει ανακαλυφθεί. Μια σαρκοφάγος της Ελληνιστικής περιόδου που συνοδευόταν από πληθώρα πήλινων ειδωλίων που απεικόνιζαν διάφορες Ελληνικές θεότητες βρέθηκε σε μια περιοχή που ίσως ανήκε στη νεκρόπολη της Βιζώνης. Επίσης, ένα λατρευτικό συγκρότημα, που αποτελούνταν από περισσότερους από 120 λάκκους λαξευμένους σε βράχο και χρονολογείται την 1η χιλιετία π.Χ., βρέθηκε κοντά στη Βιζώνη. Οι λάκκοι περιείχαν όστρακα, οστά ζώων, απανθρακωμένους καρπούς σιταριού, ενώ διακρίνονταν ίχνη καύσης. Ένας τελετουργικός λάκκος περιείχε 17 χρυσά ελάσματα που χρονολογούνται στο τέλος του 4ου αι. ή στο πρώτο μισό του 3ου αι. π.Χ.

2.3. Τύμβοι

Η θρακική παρουσία στα περίχωρα της Βιζώνης επιβεβαιώνεται από μερικούς γειτονικούς θρακικούς οικισμούς και ένα μεγάλο αριθμό τύμβων.6 Ένας οικισμός που υπήρχε από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου μέχρι την Ύστερη Αρχαιότητα βρίσκεται στην περιοχή της Βιζώνης. Ένας άλλος οικισμός της Ελληνιστικής περιόδου βρίσκεται κοντά σε εκείνη την περιοχή και συνορεύει με οχυρωματικό τείχος που χτίστηκε τον 3ο αι. π.Χ. Στις αρχές του 20ου αι., ένας αξιοσημείωτος χρυσός θησαυρός βρέθηκε σε ένα χαμηλό τύμβο κοντά στον Τύμβο Chervenata Mogila, ο οποίος είναι ένας από τους μεγαλύτερους ταφικούς λόφους στην περιοχή και βρίσκεται στην πεδιάδα ακριβώς απέναντι από τη Βιζώνη. Ο θησαυρός περιείχε ένα στεφάνι, μια φιάλη, αγαλματίδιο με μορφή λιονταριού, και πλήρη σειρά ανάγλυφων χαλινών, που χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 4ου αι. ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. Ένας άλλος τύμβος ερευνήθηκε στην περιοχή Dimyashtite Mogili, κοντά στην πόλη της Καβάρνα. Αυτός περιείχε κατάλοιπα θολωτού τάφου και χρονολογείται μεταξύ του 4ου και 3ου αι. π.Χ. Ένας άλλος τύμβος που βρίσκεται 2 χλμ. δυτικά της Βιζώνης, περιείχε έναν αριστοκρατικό τάφο από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Δύο επίπεδοι θρακικοί τάφοι του 2ου-1ου αι. π.Χ. και ένας τύμβος που περιείχε έναν «πρωτόγονο» θολωτό τάφο της Ελληνιστικής περιόδου ανεσκάφησαν στην ίδια περιοχή.



1. Βλέπε πρόσφατη συνοπτική μελέτη σχετικά με τη Βιζώνη: Avram, A. et al., “The Black Sea Area”, στο M. H. Hansen – T. H. Nielsen (επιμ.), An Inventory of Archaic and Classical Poleis (Oxford 2004) σελ. 932, No. 683.

2. Pipidi, D., “Inscripțiile antice din Dacia şi Scythia Minor”, in Inscripțiile din Scythia Minor greceşti şi latinae Τομ. I (Bucureşti 1983) σελ. 82-93; Βλέπε επίσης: Pipidi, D., “Epigraphische Beiträge zur Geschichte Histrias in hellenistischer und römischer Zeit”, Schriften der Sektion für Altertumswissenschaft 34 (1962) σελ. 11-34· Russu, I., “Zoltes şi Rhemaxos. Tracii, sciții şi Istria în sec. III – II î.e.n.”, Apulum 6 (1967) σελ. 123-144.

3. Detschew, D., Die thrakischen Sprachreste 2 (Wien 1976) σελ. 61.

4. Mihailov, G., Inscriptiones graecae in Bulgaria repertae 2 Τομ. I (Serdicae 1970) Nos. 7 ter et 8.

5. Мирчев, М. идр., “Бизоне – Карвуна”, Известия на Варненското Археологическо Дружество 13 (1962) σελ. 21-109· Василев, В идр., “Разкопки на нос Чиракман, гр. Каварна”, Археологически Открития и Разкопки – 1976 (София 1977) σελ. 135-137· Тончева, Г. идр., “Теракотите от Бизоне”, Векове 9:2 (1980) σελ. 53-58· Салкин, А., “Каварна и районът през древността (II хил.пр.н.е. – IV в. от н.е.)”, στο Каварна от древността до Освобождението (София 1984) σελ. 44-61· Василев, В., “Чиракман”, Векове 14:3 (1985) σελ. 13-23· Василев, В. идр., “Разкопки на нос Чиракман”, Археологически Открития и Разкопки – 1984 (Сливен 1985) σελ. 248-249· Василев, В. идр., “Разкопки нанос Чиракман”, Археологически Открития и Разкопки – 1985 (Велико Търново 1986) σελ. 189-190· Сотиров, И. идр, “Разкопки на нос Чиракман край гр.Каварна”, Археологически Открития и Разкопки – 1990 (София 1991) σελ. 156-157· Тонкова, М. идр., “Бизоне ”, www.fastionline.org; Салкин, А. идр., “Каварна”, www.fastionline.org; Сотиров, И. идр., “Чиракман”, www.fastionline.org

6. ʺКуполните гробници на нос Калиакра и нос Чиракман край Каварна”, Terra Antiqua Balcanica 4 (1990) σελ. 116-121·  N. Theodossiev, “Thracian Tumulus near the Town of Kavarna”, Helis 3:1 (1994) σελ.109-122.