Γεώργιος Λασσάνης

1. Γέννηση – Νεανικά χρόνια

Ο Γεώργιος Λασσάνης γεννήθηκε στην Κοζάνη το έτος 1793.1 Από μικρός έμεινε ορφανός, καθώς ο πατέρας του, που ήταν έμπορος, σκοτώθηκε σε ένα ταξίδι, ενώ επέστρεφε από τη Βιέννη. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο σχολείο της γενέτειράς του, όπου ξεχώρισε για τις επιδόσεις και την ευφυΐα του.2 Σε ηλικία είκοσι ετών μετέβη στη Βουδαπέστη. Εκεί εργάστηκε στο εμπορικό κατάστημα του συμπατριώτη του Νικολάου Τακιατζή, την κόρη του οποίου ερωτεύτηκε και αρραβωνιάστηκε. Όμως οι γονείς της την πάντρεψαν με άλλο νέο της Κοζάνης, οπότε ο Λασσάνης, βαθιά πληγωμένος για το χωρισμό, αναχώρησε για σπουδές στη Λειψία.3 Κατά μία άλλη εκδοχή, ο Λασσάνης αναχώρησε το έτος 1813 για τη Λειψία, όπου για τέσσερα χρόνια φοίτησε στη φιλοσοφική σχολή του τοπικού πανεπιστημίου. Μετά την επιστροφή του στη Βουδαπέστη το 1818 επισκέφθηκε τη Μόσχα, όπου γνώρισε τον Κωνσταντίνο Πεντεδέκα και μυήθηκε από αυτόν στη Φιλική Εταιρεία. Οι συχνές μετακινήσεις του, λόγω της ενασχόλησής του αυτής, ενόχλησαν τον πεθερό του, με αποτέλεσμα να διαλύσει τον αρραβώνα.4

2. Η δράση του Λασσάνη ως μέλους της Φιλικής Εταιρείας

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Λειψία ήρθε σε επαφή με Έλληνες εμπόρους και λογίους της Διασποράς και επηρεάστηκε από τους λόγους του Γερμανού ιδεαλιστή φιλοσόφου Γιόχαν Φίχτε. Η επίδραση που δέχτηκε κατηύθυνε τη σκέψη του προς την ελληνική εθνική υπόθεση. Όταν τελείωσε τις σπουδές του το 1817 αναχώρησε για τη Μολδαβία, και έπειτα από σύντομη παραμονή εκεί μετέβη στη Ρωσία και τελικά εγκαταστάθηκε στην Οδησσό (1818). Εκεί εργάστηκε ως καθηγητής στην Ελληνεμπορική Σχολή, ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Οδησσού, μαζί με τον Κωνσταντίνο Βαρδαλάχο και το Γεώργιο Γεννάδιο από το Βουκουρέστι (που διετέλεσαν διευθυντές της σχολής).5 Στη σχολή εισήγαγε πρωτοποριακά διδακτικά συστήματα, και συγκεκριμένα την αλληλοδιδακτική μέθοδο διδασκαλίας, που εφαρμοζόταν ήδη στη γερμανική εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, ανέπτυξε πλούσια πνευματική και πολιτική δράση. Δημοσίευσε άρθρα σε εφημερίδες, συνέταξε σχολικά συγγράμματα, μετέφρασε Γερμανούς συγγραφείς, έγραψε και σκηνοθέτησε τραγωδίες, τις οποίες παρουσίασε το τοπικό θέατρο. Ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας δραστηριοποιήθηκε για την προώθηση των σχεδίων της οργάνωσης. Ταξίδεψε συχνά σε άλλες ρωσικές πόλεις, Κισινιόφ, Μόσχα, Πετρούπολη, προκειμένου να έρθει σε επαφή με μέλη των εκεί ελληνικών παροικιών. Στον κατάλογο του Παναγιώτη Σέκερη με τα ονόματα εκείνων που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία έως το 1818 αναφέρεται και ο Γεώργιος Λασσάνης, με την ακόλουθη σημείωση: «Γεώργιος Ιωάννη Λασσάνης. Από την Κοζάνη της Μακεδονίας. Χρόνων 25. Διά Κωνσταντίνου Χριστοδούλου Πεντεδέκα. Μόσχα 1818 Μαρτίου αη».6 Από το απόσπασμα αυτό προκύπτει σαφώς η ημερομηνία μύησης του Λασσάνη στη Φιλική Εταιρεία, ενώ το επίθετο «σπουδαίος» οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στην εκτίμηση που έτρεφαν για τον ίδιο και τη δράση του ορισμένοι εκ των μελών της Εταιρείας και δεν αποτελεί κάποιο ψευδώνυμο, αφού δεν αναφέρεται κάτι αντίστοιχο στους κρυπτογραφικούς καταλόγους των Φιλικών.7 Ο Φιλήμων αναφέρει επίσης ότι ο Λασσάνης μυήθηκε στα 1818, αλλά από το Νικόλαο Γαλάτη.8

Ο Λασσάνης έγινε ένα τα πιο σημαντικά και δραστήρια μέλη στο παράρτημα της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό. Το 1819 γνώρισε το Νικόλαο Υψηλάντη, μαζί με τους Αντώνιο Τζούνη και Ιωάννη Αμβρόσιο, και συνεργάστηκε μαζί του για τη μύηση νέων στελεχών στην Εταιρεία, όπως των αδελφών Γεωργίου και Νικολάου Μάνου, του Γρηγορίου Σούτσου και του Ιακώβου Ρίζου Νερουλού. Η δραστηριότητα αυτή του κύκλου του Νικολάου Υψηλάντη προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των παλαιότερων μελών της Εταιρείας στην Οδησσό και την Κωνσταντινούπολη, που έβλεπαν με καχυποψία τη δημιουργία ενός άλλου κέντρου εξουσίας.9 Όπως αναφέρει ο Φιλήμων, οι αρχηγοί της Εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη κατηγορούσαν το Λασσάνη ως ραδιούργο «διά τούτο εσκέπτοντο έτι και περί αυστηρών κατ’ αυτού μέτρων…».10 Τα ηγετικά στελέχη της Κωνσταντινούπολης θεωρούσαν ότι ο ενθουσιασμός και εν γένει η συμπεριφορά των νέων της Οδησσού έθεταν σε κίνδυνο την υπόσταση της Φιλικής Εταιρείας.11

3. Γνωριμία και συνεργασία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη

Οι διενέξεις των δύο πλευρών παραμερίστηκαν με την ανάληψη της αρχηγίας της Φιλικής Εταιρείας από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Στις 12 Μαΐου 1820, κατόπιν προτροπής των Φιλικών της Οδησσού, ο Λασσάνης απηύθηνε επιστολή προς τον Υψηλάντη να επισκεφθεί την πόλη. Ο νέος αρχηγός της Εταιρείας έφτασε εκεί στις αρχές Αυγούστου του ίδιου χρόνου και ο Λασσάνης ήταν από τους πρώτους που τον συνάντησε. Αμέσως κέρδισε την εμπιστοσύνη του πρίγκιπα, παραιτήθηκε από τη θέση του διδάσκοντος στην Ελληνεμπορική Σχολή και διορίστηκε γραμματέας του. Αυτό αποτέλεσε την απαρχή μιας στενής συνεργασίας και φιλίας, που έμελλε να διαρκέσει έως το θάνατο του Υψηλάντη.

Την 1η Οκτωβρίου 1820 συνόδευσε τον Υψηλάντη στο Ισμαήλιο της Βεσσαραβίας, όπου λάμβανε χώρα η σύσκεψη στελεχών της Φιλικής Εταιρείας για τον καθορισμό του σχεδίου δράσης της οργάνωσης. Στη σύσκεψη αποφασίστηκε να αναβληθεί η έναρξη της Επανάστασης, που είχε οριστεί για το Νοέμβριο, και να δοθεί βάρος στην προετοιμασία του αγώνα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Ο Γεώργιος Λασσάνης, κατ’ εντολή του Αλεξάνδρου Υψηλάντη, αναχώρησε την 1η Ιανουαρίου 1821 για το Ιάσιο με αποστολή την οργάνωση στρατιωτικών σωμάτων στις ηγεμονίες, καθώς και τη μύηση του ηγεμόνα της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσου. Αρχικά ήρθε σε σύγκρουση με τον ηγεμόνα και το μεγάλο ποστέλνικο Ιάκωβο Ρίζο Νερουλό, κυρίως όσον αφορά την οργάνωση επαναστατικού στρατού και τη συμμετοχή της ηγεμονικής φρουράς σε αυτόν.12 Ωστόσο, στο τέλος, επηρεασμένος από τη διπλωματική ικανότητα του Λασσάνη, ο Σούτσος πείστηκε να συμμετάσχει ενεργά στον αγώνα, προσφέροντας και μεγάλη οικονομική βοήθεια.13

Στις 21 Φεβρουαρίου 1821 τα στρατεύματα υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη περνούν τον ποταμό Προύθο. Στις 23 του μήνα ο Υψηλάντης φθάνει στο Ιάσιο και κηρύσσει την Επανάσταση, εκδίδοντας την επαναστατική προκήρυξη «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», η συγγραφή της οποίας, όπως και των άλλων επαναστατικών προκηρύξεων του Υψηλάντη, αποδίδεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στο Γεώργιο Λασσάνη. Την επομένη ημέρα ο Λασσάνης διορίστηκε υπασπιστής του πρίγκιπα και χιλίαρχος του ελληνικού στρατού, και μαζί με τους Σκούφο και Ορφανό αποτέλεσε τους πλέον έμπιστους συμβούλους του.14 Αργότερα ο Λασσάνης διορίσθηκε κυβερνήτης της πόλης του Τιργοβιστίου και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Ιερού Λόχου. Στις 7 Ιουνίου 1821 πήρε μέρος στη μάχη του Δραγατσανίου και σώθηκε χάρη στη βοήθεια του Γεωργάκη Ολυμπίου.

Μετά την ανεπιτυχή κατάληξη της εκστρατείας ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, με τους αδελφούς του Νικόλαο και Γεώργιο και τον έμπιστο σύμβουλό του Γεώργιο Λασσάνη, εγκατέλειψε τις ηγεμονίες και κατέφυγε στο έδαφος της αψβουργικής μοναρχίας, όπου τους συνέλαβαν οι αυστριακές αρχές.15 Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διατήρησε τη θερμή φιλία με το Λασσάνη έως το τέλος της ζωής του.

Ο Κοζανίτης αγωνιστής με αίτησή του προς τις αυστριακές αρχές, επικαλούμενος κλονισμό της υγείας του από τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν στη φυλακή, ζήτησε τον Ιανουάριο του 1827 την αποφυλάκισή του και την έκδοση διαβατηρίου προκειμένου να μεταβεί στη Λειψία, η οποία απορρίφθηκε.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, στα πρόθυρα του θανάτου αποφυλακίσθηκε μαζί με τους συντρόφους του από την Theresienstad (σημ. Τερεζίν) το Νοέμβριο του 1827 και, έπειτα από περιπλανήσεις σε διάφορες πόλεις της αυστροουγγρικής μοναρχίας, κατέληξαν στη Βιέννη στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.16 Ο Λασσάνης παρέμεινε δίπλα στον πρίγκιπα έως το τέλος της ζωής του, όπως και ο γέροντας υπηρέτης του Καβαλιερόπουλος και οι δύο φίλες του Υψηλάντη αδελφές Λουλού Τιρχάιμ και Κωνσταντίνα Ραζουμόφσκι Τιρχάιμ.

Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στις αρχές του 1828,17 ο Λασσάνης αναχώρησε για την Ελλάδα, περνώντας από το Μόναχο, όπου έγινε δεκτός από το βασιλιά Λουδοβίκο στις 6 Ιουνίου 1828.18 Επίσης επισκέφθηκε διάφορες γερμανικές πόλεις και το Παρίσι. Έφθασε στην επαναστατημένη Ελλάδα τον Ιούλιο του 1828 και τέθηκε στην υπηρεσία του Δημητρίου Υψηλάντη. Έλαβε μέρος στις μάχες του Στεβένικου, των Θηβών, της Λειβαδιάς, καθώς και στην τελευταία μάχη του Αγώνα στην Πέτρα της Βοιωτίας. Το έτος 1834 παντρεύτηκε την Ευφημία Λιανοσταφίδα, αχαϊκής καταγωγής, αλλά δεν απόκτησαν παιδιά.

Μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους διορίσθηκε γενικός επιθεωρητής του στρατού της Ανατολικής Ελλάδος. Διετέλεσε επίσης υπουργός Οικονομικών επί Όθωνα, καθώς και νομάρχης Αττικής και Αιτωλοακαρνανίας. Το 1868 του απονεμήθηκε ο βαθμός του υποστράτηγου. Πέθανε στην Αθήνα το 1870.

4. Το συγγραφικό έργο του Γεωργίου Λασσάνη

Το συγγραφικό έργο του Λασσάνη περιλαμβάνει σχολικά εγχειρίδια, θεατρικά έργα, ποιήματα, ιστορικά και πολιτικά δοκίμια καθώς και μεταφράσεις θεατρικών έργων. Από τα έργα του ξεχωρίζουν τα εξής:

1. Στοιχειώδης Εγκυκλοπαίδεια.
2. Η Ελλάς και ο Ξένος, μονόπρακτο δράμα.
3. Αρμόδιος και Αριστογείτων, τραγωδία.
4. Ο αρνησίθρησκος του Μοριά, δράμα.
5. Ιστορία της Ελλάδος (Η Τρίτη Εποχή), ιστορικό δοκίμιο.
6. Εξηγήσεις για την προετοιμασία της Ελληνικής Επαναστάσεως (Aufschlüsse über die Vorbereitungen zur Griechischen Insurrection), ιστορικό δοκίμιο.
7. Στρατιωτικόν της Ελλάδος, ιστορικό δοκίμιο.

Σύμφωνα με επιθυμία του, ιδρύθηκε ο λασσάνειος θεατρικός διαγωνισμός, όπου κάθε χρόνο βραβεύονταν με χρήματα από την περιουσία του θεατρικά έργα εθνικού περιεχομένου.



1. Η χρονολογία γέννησης του Γεωργίου Λασσάνη τεκμαίρεται από επιμέρους στοιχεία. Όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, αναδημοσιεύοντας την πληροφορία του Ευαγγέλου Τζιάτζιου [Μακεδονικά 1 (1940), σελ. 528] στον κώδικα αναγραφής των βαπτίσεων αναφέρεται: «1793 σεπτέμβριος εβαπτίσθη ο γεώργιος του Ιωάννου λάτζκου σαπουτζή, ανάδοχος ο δημήτριος Χ. Πέιου». Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 11-12. Επίσης στον κατάλογο των μελών της Φιλικής Εταιρείας από το αρχείο του Παναγιώτη Σέκερη, που παραθέτει ο Βαλέριος Μέξας, αναφέρεται ότι ο Λασσάνης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818, σε ηλικία 25 ετών, άρα είχε γεννηθεί το 1793. Πρβλ. Μέξας, Β., Οι Φιλικοί (Αθήναι 1937), σελ. 6.

2. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 12.

3. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 12.

4. Βασδραβέλλης, Κ.Ι., Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνας (1796-1832) (Θεσσαλονίκη 1950), σελ. 56.

5. Αυγητίδης, Κ.Γ., Οι Έλληνες της Οδησσού και η Επανάσταση του 1821 (Αθήνα – Γιάννενα 1994), σελ. 214 κ.ε.

6. Μέξας, Β., Οι Φιλικοί (Αθήνα 1937), σελ. 1-5.

7. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 14.

8. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως 1 (Αθήνα 1859), σελ. 399. Ο Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος εκφράζει αμφιβολία κατά πόσο είναι σωστή η πληροφορία αυτή, καθώς ο Γαλάτης το 1818 είχε ήδη απελαθεί από τη Ρωσία, μετά τη συνάντησή του με τον Ιωάννη Καποδίστρια και βρισκόταν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Θεωρεί πιθανότερη την εκδοχή ότι ο Γεώργιος Λασσάνης ενημερώθηκε για την ύπαρξη και τους σκοπούς της Εταιρείας στο Ιάσιο από το Νικόλαο Γαλάτη το 1817, ενώ η οριστική του μύηση έγινε το Μάρτιο του 1818 από τον Κωνσταντίνο Πεντεδέκα. Πρβλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 14 κ.ε.

9. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 17.

10. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επανάστασεως 1 (Αθήνα 1859), σελ. 21.

11. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ 18. Πρβλ. και Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον Ιστορικόν περί Φιλικής Εταιρείας (Ναυπλία 1834), σελ. 192.

12. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 19.

13. Σε επιστολή του προς τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, στις 24 Ιανουαρίου 1821, ο Μιχαήλ Σούτσος αναφέρει: «είναι νοός ορθού και λαμπρού γεννήματος, νοός δε, εις ον έχει τας ελπίδας τώρα όλον το γένος μου». Βλ. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επανάστασεως (Αθήνα 1859), σελ. 287.

14. Όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, επικαλούμενος πληροφορίες από το Φιλήμονα, στο Τιργοβίστι ο Σκούφος έχασε την εύνοια του πρίγκιπα, καθώς ήρθε σε σύγκρουση με το Λασσάνη. Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 20.

15. Στη διάρκεια της φυλάκισής του στο Mukkatz και την Theresienstad ο Λασσάνης –όπως και οι άλλοι φυλακισμένοι σύντροφοί του είχαν δικά τους ψευδώνυμα– χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «υπηρέτης Anton Schwartz». Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 20.

16. Ο Υψηλάντης κατέλυσε στο πανδοχείο "Die goldene Birne" στην οδό Λαντστράσε 31. Σύμφωνα με την ιατρική γνωμάτευση έπασχε από υδρωπικία του στήθους και του καρδιακού θύλακος και υπέφερε από χρόνιο άσθμα. Βλ Ροδάκης, Π., Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η Φιλική Εταιρεία (Αθήνα 1996), σελ. 343.

17. Υπάρχει σύγχυση σχετικά με την ακριβή ημερομηνία θανάτου του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Ο Φιλήμων αναφέρει ότι πέθανε στις 21-1-1828 με το νέο ημερολόγιο, ενώ η Λουλού Τιρχάιμ αναφέρει στο ημερολόγιό της ότι πέθανε στις 31-1-1828, με το νέο ημερολόγιο. Βλ. Ροδάκης, Π., Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η Φιλική Εταιρεία (Αθήνα 1996), σελ. 344. Επίσης βλ. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επανάστασεως (Αθήνα 1859), σελ. 229.

18. Ο βασιλιάς της Βαυαρίας, όπως αναφέρει ο Γεώργιος Λασσάνης στο ημερολόγιό του, ενδιαφέρθηκε για την κατάληξη του κινήματος και τη ζωή των επαναστατών στις αυστριακές φυλακές και μίλησε με ενθουσιώδη και θερμά λόγια για τους Έλληνες και την ελληνική εθνική υπόθεση. Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 24-27.