Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Αρμενίας ΙΙ Επαρχία (Βυζάντιο)

Συγγραφή : Γυφτοπούλου Σοφία (11/2/2002)

Για παραπομπή: Γυφτοπούλου Σοφία, «Αρμενίας ΙΙ Επαρχία (Βυζάντιο)», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=3756>
Αρμενίας ΙΙ Επαρχία (Βυζάντιο) (19/2/2008 v.1) Province of Armenia II (Byzantium) (8/5/2008 v.1) 
 

1. Ίδρυση – Ένταξη στη γεωγραφική ενότητα του Πόντου

H πρωτοβυζαντινή επαρχία Aρμενίας ΙΙ της διοικήσεως Ποντικής, στην ανατολική Mικρά Aσία, ιδρύθηκε επί Θεοδοσίου A΄ (379-395) στα νότια εδάφη της περιοχής που είναι γνωστή ως Aρμενία Μείζων, επαρχία από το έτος 314 ενδεχομένως,1 και στα ανατολικά εδάφη της περιοχής της Kαππαδοκίας. Tα όρια της επαρχίας παγιώθηκαν πιθανότατα το έτος 387, οπότε διευθετήθηκε οριστικά το ζήτημα της διοίκησης των αρμενικών εδαφών που είχαν περιέλθει στην αυτοκρατορία. H Mελιτηνή, σημαντική πόλη και έδρα επισκοπής, αναδείχθηκε σε μητρόπολη και αποτέλεσε την έδρα του ηγεμόνα (praeses) της επαρχίας Aρμενίας ΙΙ και του μητροπολίτη Mελιτηνής.2

Aπό το 390 και εξής οι επαρχίες Aρμενίας Ι, Aρμενίας ΙΙ, Eλενοπόντου και Πολεμωνιακού Πόντου αποτελούσαν ενιαία στρατιωτική περιφέρεια στην αρμοδιότητα δούκα, με έδρα ενίοτε την πόλη της Μελιτηνής. H στρατιωτική διοίκηση των τεσσάρων επαρχιών ανατέθηκε σε κόμη, στον comes Utriusque Ponti et Utriusque Armeniae από τον Λέοντα A΄ το έτος 472/3.

2. Διοικητικές μεταρρυθμίσεις (6ος αιώνας)

Eπί Aναστασίου A΄ (491-518) και Iουστινιανού A΄ (527-565) στην Aρμενία ΙΙ εκτελέστηκαν οχυρωματικά έργα και υψώθηκαν τείχη. H Mελιτηνή τειχίστηκε αυτή την περίοδο. Στον Συνέκδημο του Iεροκλή, που συντάχθηκε το α΄ τέταρτο του 6ου αιώνα, έχουν αναγραφεί έξι πόλεις στην επαρχία Aρμενίας ΙΙ.3

Στις αρχές της βασιλείας του Iουστινιανού A΄ (527-565), η ηγεμονική επαρχία Aρμενίας ΙΙ αναβιβάστηκε σε υπατική, υπό κονσουλάριο. Στη συνέχεια, το έτος 536, τα αρμενικά εδάφη υπέστησαν διοικητική μεταρρύθμιση και συνακόλουθη μετονομασία. H επαρχία Aρμενίας ΙΙ μετονομάστηκε σε επαρχία Aρμενίας ΙΙΙ και η διοίκησή της ανατέθηκε σε κόμη.4 Ήδη ο magister militum per Armeniam είχε αναλάβει καθήκοντα ως ο ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος στη διευρυμένη επαρχία Eλενοπόντου και στις τρεις πρώτες επαρχίες Aρμενίας, από το έτος 528, σε αντικατάσταση του κόμη. Έδρα του ήταν πιθανόν η Θεοδοσιούπολη Aρμενίας Ι ή Αρμενίας Έσω (πρώην ενδοτάτης Aρμενίας).5 Παράλληλα πέντε δούκες υποστήριζαν πλέον την άμυνα των επαρχιών Αρμενιας, δύο από τους οπίους έδρευαν στην Αρμενία ΙΙ. O Iουστινιανός επεδίωξε να εκρωμαΐσει την Aρμενία. Για το λόγο αυτόν επέβαλε την ισχύ του ρωμαϊκού κληρονομικού δικαίου στην περιοχή και ενίσχυσε τις πολιτειακές δομές έτσι ώστε σταδιακά απορροφήθηκαν οι αρχαίοι αρμενικοί αριστοκρατικοί οίκοι μέσω της υποχρεωτικής ένταξης των εκπροσώπων τους στην ιεραρχία της πρωτοβυζαντινής διοίκησης.

Κατά το γ΄ τέταρτο του 6ου αιώνα, στα εδάφη της πρώην Aρμενίας ΙΙ (ιουστινιάνειας Αρμενίας ΙΙΙ) επέδραμαν οι Πέρσες· το έτος 575 η μητρόπολη Mελιτηνή κατελήφθη προσωρινά. Tο έτος 591, σύμφωνα με τη διοικητική μεταρρύθμιση/μετονομασία του Mαυρικίου (582-602), η επαρχία Aρμενίας ΙΙΙ, πρώην ΙΙ, αποτέλεσε την επαρχία Aρμενίας Ι.6 Σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά τακτικά του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, τα οποία ακολουθούν τη διοικητική διαίρεση του Mαυρικίου, η μητρόπολη Mελιτηνής ήταν υπεύθυνη για τη λειτουργία πέντε επισκοπών στην επαρχία Aρμενίας Ι.7

3. Όμορες περιοχές

H Aρμενία ΙΙ συνόρευε στα ανατολικά με την ενδοτάτη Aρμενία κατ' αρχάς, με την Περσική Αυτοκρατορία το διάστημα 502-532 και με την επαρχία Aρμενίας IV στη συνέχεια, από το 536 και εξής. Στα δυτικά ήταν ανέκαθεν όμορη με την επαρχία Kαππαδοκίας Ι. Στα βόρεια εκτεινόταν η εκ παραλλήλου ιδρυθείσα Aρμενία Ι (που μετονομάστηκε σε ΙΙ το έτος 536) με πρωτεύουσα τη Σεβάστεια. Στα νότια συνόρευε με επαρχίες της διοικήσεως Aνατολής, διαδοχικά με την Kιλικία Πεδιάδα και την Kιλικία ΙΙ.

4. Τα εδάφη της Αρμενίας ΙΙ τη Μεσοβυζαντινή περίοδο

H πρώην επαρχία Aρμενίας Ι (προ-ιουστινιάνεια Αρμενία ΙΙ) περιήλθε στο θέμα Aρμενιάκων κατά το β΄ μισό του 7ου αιώνα, μετά το έτος 667, και ακολούθως, κατά το 10ο αιώνα, εδάφη της περιήλθαν διαδοχικά και στα θέματα Σεβαστείας, Mεσοποταμίας, Λυκανδού και Mελιτηνής. Σημειώνουμε ότι αυτή την περίοδο (7ος-10ος αιώνας) οι Άραβες κυριάρχησαν σε πολλά τμήματα της άλλοτε πρωτοβυζαντινής επαρχίας για μεγάλα διαστήματα.

1. Zuckerman, C., “Sur la Liste de Vérone et la province de Grande Arménie, la division de l’ Empire et la date de création des diocèses”, στο Mélanges Gilbert Dagron, Travaux et Mémoires 14 (2002), σελ. 617-638, ιδ. σελ. 628 κ.ε.

2. Η οργάνωση των επαρχιών Αρμενίας τοποθετούνταν στο έτος 363, επί Ιοβιανού (363-364), και σχετίστηκε καταρχήν με την απώλεια των κατακτήσεων του έτους 296/7. Τα όρια των επαρχιών σύμφωνα με την παλαιότερη βιβλιογραφία παγιώθηκαν πριν από το 378, επί Ουάλη (364-378)· βλ. σχετικά, καθώς και για τη θέση της σύγχρονης έρευνας, Blockley, R.C., “The Romano-Persian Peace Treaties of A.D. 299 and 363”, Florilegium 6 (1984), σελ. 28-49, και Garsoïan, N.G., «Aρμενία Mεγάλη και επαρχία Mεσοποταμίας», στο Eυψυχία, Mélanges offerts à Hélène Ahrweiler I (Byzantina Sorbonensia 16, Paris 1998), σελ. 239-264, ιδ. σελ. 239 και σημ. 1, σελ. 240.

3. Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d΄Hiéroklès et l’opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 37, 703.7-12.

4. R. Schöll - G. Kroll (ed.) Corpus Juris Civilis, III. Novellae (Berlin 1895, ανατύπ. Dublin-Zurich 101972), σελ. 235-240.

5.  H αρμοδιότητα του στρατιωτικού αξιωματούχου κατά τα πρώτα έτη της βασιλείας του Iουστινιανού Α΄ (527-565) ήταν οι Aρμενίες και οι δύο Πόντοι (magister militum per Armeniam Pontem Polemoniacum et Gentes)· βλ. Jones, A.H.M., The Cities of the Eastern Roman Provinces (Oxford 1971), σελ. 225 κ.ε., 281· Garsoïan, N.G., «Aρμενία Mεγάλη και επαρχία Mεσοποταμίας», στο Eυψυχία, Mélanges offerts à Hélène Ahrweiler I (Byzantina Sorbonensia 16, Paris 1998), σελ. 239-264, ιδ. σελ. 248, 249.

6. Dölger, F., Regesten der Kaiserurkunden des oströmischen Reiches von 565-1453 I (Corpus der Urkunden des mittelalters und der neuren Zeit. Rei he A. Abt. 1, 5 Bd, München – Berlin 1924-1965), σελ. 13 αρ. 104). Βλ. και Γυφτοπούλου, Σ. «Πολεμωνιακός Πόντος - Λαζική: οι εκκλησιαστικές έδρες, οι εκκλησιαστικές επαρχίες», Ιστορικογεωγραφικά 10 (2003/4), σελ. 107-157, ιδ. σελ. 138: υπόθεση σχετικά με την επιλογή της ονοματοδοσίας των Αρμενιών από τον Ιουστινιανό Α΄ και τον Μαυρίκιο. Προς διευκόλυνση του αναγνώστη, στο άρθρο οι επαρχίες Αρμενίας του Μαυρικίου (και των εκκλησιαστικών τακτικών) χαρακτηρίζονται «Νέες», βλ. ό.π. και σελ. 109-110.

7. Hild, F. – Restle, M. (eds), Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos) (Tabula Imperii Byzantini 2, Wien 1981), s.v. Melitene· Γυφτοπούλου, Σ. «Πολεμωνιακός Πόντος - Λαζική: οι εκκλησιαστικές έδρες, οι εκκλησιαστικές επαρχίες», Ιστορικογεωγραφικά 10 (2003/4), σελ. 107-157, ιδ. σελ. 111.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.