1. Γέννηση – Οικογένεια
Ο Gaius Secundus Plinius γεννήθηκε το 23 ή 24 μ.Χ. στο Novum Comum της βόρειας Ιταλίας και γι’ αυτό θα μπορούσε να αξιώσει πως ήταν συμπατριώτης του Κάτουλλου.1 Καταγόταν από πλούσια οικογένεια ιππέων, η οποία τον βοήθησε να μορφωθεί στη Ρώμη. Κατατάχθηκε σε νεαρή ηλικία στο στρατό και έπειτα πήγε στη Γερμανία με μια μονάδα ιππικού. Κατά διαστήματα δραστηριοποιήθηκε και ως δικανικός ρήτορας.
2. Έργο
Παρά τις παραπάνω ενασχολήσεις του, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε αφοσιωμένος στην ανάγνωση έργων και τη συγγραφή. Άρχισε τη συγγραφική του δραστηριότητα από τη νεανική ηλικία με μια πραγματεία για την τακτική του ιππικού. Έγραψε επίσης έργα για τη γραμματική, την ιστορία, τη ρητορική και 31 βιβλία που συνεχίζουν τη ρωμαϊκή ιστορία του Aufidius Bassus. Από αυτά τα έργα δε σώθηκε κανένα.
Από τους 102 τόμους που έγραψε σώθηκε μόνο το τελευταίο έργο της ζωής του, η Φυσική Ιστορία (Naturalis Historiae).2 Τα 37 βιβλία του έργου αυτού αποτελούν επιτομή της αρχαίας επιστημονικής γνώσης και στηρίζονται στην παρατήρηση.
Στην εισαγωγή ο Πλίνιος αναφέρει ότι χρειάστηκε να μελετήσει 2.000 βιβλία διάφορων συγγραφέων3 και υπολογίζει τα γεγονότα που περιλαμβάνονται στο έργο του σε 20.000. Η εισαγωγή αποτελεί το 1ο βιβλίο και είναι αφιερωμένη στον αυτοκράτορα Τίτο. Στο 2ο γίνεται μια γενική περιγραφή του σύμπαντος. Στο 3ο και το 4ο ασχολείται με τη γεωγραφία και την εθνολογία της Ευρώπης και στα βιβλία 5-6 με τις χώρες και τους λαούς της Συρίας, της Μικράς Ασίας και της Αφρικής. Το 7ο βιβλίο αναφέρεται στον άνθρωπο. Τα βιβλία 8-11 αφορούν τη ζωολογία και ακολουθούν τα 12-19, που είναι μια μακρά διατριβή για τη βοτανική. Τα 20-27 αναφέρονται στη χρήση των φυτών στην ιατρική και τα 28-32 στα φάρμακα που προέρχονται από το βασίλειο των ζώων. Τα τελευταία πέντε βιβλία (33-37) αφορούν την ορυκτολογία και τη μεταλλουργία και περιγράφουν πώς τα ορυκτά χρησιμοποιήθηκαν στις τέχνες και ειδικότερα στη ζωγραφική και τη γλυπτική.
Η δημοσίευση της Φυσικής Ιστορίας και η τελική ταξινόμηση του υλικού έγινε μετά το θάνατο του συγγραφέα από τον Πλίνιο το Νεότερο.4
3. Θάνατος
Πέθανε το 79 μ.Χ., όταν ήταν διοικητής της ναυτικής βάσης στο Μισηνό, με τη μεγάλη έκρηξη του Βεζουβίου, καθώς αποβιβαζόταν σε κάποιο σημείο πολύ κοντά στον κρατήρα, για να δει από πιο κοντά το φαινόμενο και για να προσφέρει βοήθεια σε όσους κινδύνευαν. Για το θάνατό του μας μιλά ο ανιψιός του Πλίνιος ο Νεότερος στις επιστολές του προς τον ιστορικό Τάκιτο.5
4. Αποτίμηση – Κρίση
Ο Πλίνιος δεν αξιολογούσε κριτικά το υλικό που χρησιμοποιούσε, ήταν βιαστικός και εύπιστος. Επίσης δε διέθετε εξειδικευμένες γνώσεις, οπότε η εξάρτησή του από τις εκάστοτε πηγές τον οδήγησε στην απλή παράθεση σημειώσεων, μέθοδος που είχε ως αποτέλεσμα να θεωρείται ένας από τους χειρότερους χειρογράφους.
Ωστόσο, καθώς το έργο του απλώνεται από τα χαμένα έργα τέχνης έως τη λαϊκή μαγεία, αποτελεί για τους μεταγενέστερους βασική πηγή πληροφοριών. Τα παραδοτέα κείμενά του εστιάζουν στην έρευνα της φύσης, αλλά συμπεριλαμβάνουν και μεγάλο αριθμό στοιχείων σχετικά με ιστορικά γεγονότα, λογοτεχνία, ήθη, έθιμα και πολλά άλλα.
1. Rose, H.J., Ιστορία της λατινικής λογοτεχνίας, μτφρ. Κ.Χ. Γρόλλιος (Αθήνα 1980), σελ. 150.
2. Αυτός είναι ο τώρα αποδεκτός τίτλος, αλλά ο Πλίνιος ο Νεότερος, Επιστολές 3.5.6, υπαινίσσεται ότι αρχικά το έργο του είχε τον τίτλο Naturae historiarum.
3. Πλίνιος ο Νεότερος, Επιστολές 3.5.17.
4. Οι λεπτομέρειες σχετικά με τα έργα του προέρχονται από τον Πλίνιο το Νεότερο, Επιστολές 2.
5. Βλ. Πλίνιος ο Νεότερος, Επιστολές 6.10.