1. Έναρξη και εξάπλωση της επιδημίας
Η ισχυρότατη επιδημία πανούκλας ξέσπασε την άνοιξη του 1765. Τα πρώτα θύματα εμφανίστηκαν στα Μοσχονήσια. Η πανούκλα εξαπλώθηκε στο Αδραμύττι, στη Σμύρνη και στα κοντινά της λιμάνια Τσεσμέ και Κουσάντασι. Ειδικά στην πόλη της Σμύρνης η επιδημία είχε καταστροφικά αποτελέσματα: Έκλεισαν όλα τα ευρωπαϊκά εμπορικά καταστήματα. Οι πλούσιοι και οι υπήκοοι ευρωπαϊκών κρατών κατέφυγαν στα γύρω προάστια, ιδιαίτερα στο Μπουρνόβα και στον Μπουτζά, ενώ οι φτωχότεροι εγκαταστάθηκαν στα ορεινά.
Η στενότητα του χώρου και η υψηλή θερμοκρασία συνέβαλαν στην επέκταση της επιδημίας. Κατά το Μάιο η επιδημία βρισκόταν σε έξαρση και τον Ιούνιο πολλά σπίτια είχαν μείνει έρημα. Ο ισχυρός σεισμός της 11ης Ιουλίου δυσκόλεψε ακόμα περισσότερο την κατάσταση για όσους παρέμειναν στη Σμύρνη.1
2. Μέτρα προστασίας
Η είσοδος στα προάστια δεν επιτρεπόταν σε κανέναν αν δεν είχε περάσει πρώτα από αυστηρές ιατρικές εξετάσεις. Στην είσοδο του Μπουτζά υπήρχε στρατιωτικό φυλάκιο, όπου γίνονταν ιατρικές εξετάσεις και απολύμανση. Κατά τη διάρκεια της επιδημίας χρησιμοποιούσαν ξίδι, που ήταν το απολυμαντικό της εποχής, για όλα τα τρόφιμα και τα αντικείμενα, κυρίως τα νομίσματα.
Σύμφωνα με περιηγητικές πηγές, οι συνέπειες της επιδημίας στους μουσουλμάνους ήταν πιο καταστροφικές, καθώς λάμβαναν λιγότερες προφυλάξεις.2
3. Το τέλος της επιδημίας
Η επιδημία σταμάτησε μεταξύ 10 και 15 Αυγούστου, οπότε οι κάτοικοι επέστρεψαν στα σπίτια τους και συνέχισαν τις δραστηριότητές τους. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων στην πόλη υπολογίζεται περίπου στις 20.000.
1. Βλ. Ambraseys, N.N. – Finkel, C.F., The seismicity of Turkey and adjacent areas: A historical review, 1500-1800 (Istanbul 1995), σελ. 136.
2. Βλ. το απόσπασμα από το έργο του περιηγητή Richard Chandler που παραθέτει ο Σολομωνίδης, Χ., Η ιατρική στη Σμύρνη: Ασκληπιεία, σχολές, το Γραικικό Νοσοκομείο, επιδημίες, γητειές, γιατροσόφια, γιατροί, φαρμακεία (Αθήνα 1955), σελ. 60. Ο Chandler καταλογίζει τη συμπεριφορά αυτή στη «μοιρολατρία» των μουσουλμάνων. Ωστόσο ο Panzac, D., “La peste a Smyrne au XVIIIe siecle”, στο Panzac, D., Population et sante dans l’Empire ottoman (XVIIIe - XXe siecles), (Istanbul 1996), σελ. 36, θεωρεί πως η θρησκευτική απαγόρευση της φυγής των μουσουλμάνων από το χώρο όπου είχε ενσκήψει επιδημία αποσκοπούσε κυρίως στην αντιμετώπιση της εξάπλωσης της νόσου.