1. Καταγωγή – σταδιοδρομία
Γεννημένος στη Σμύρνη στο α' μισό ή στα μέσα του 17ου αιώνα από γονείς που κατάγονταν από την Άνδρο, ο Γαβριήλ έγινε γνωστός πριν από το 1702 ως μητροπολίτης Χαλκηδόνος. Βρισκόταν ήδη σε σχετικά μεγάλη ηλικία όταν εκλέχθηκε Οικουμενικός Πατριάρχης, στις 29 Αυγούστου 1702, διαδεχόμενος τον αποθανόντα Καλλίνικο Β'. Η ανάρρησή του φαίνεται πως συγκέντρωνε τη γενική αποδοχή, κάτι που πιθανότατα ίσχυσε σε όλη την πατριαρχική του θητεία, μια θητεία ήρεμη και χωρίς εντάσεις. Ο Γαβριήλ παρέμεινε στον πατριαρχικό θρόνο μέχρι το θάνατό του (17 Οκτωβρίου 1707). Τάφηκε στη μονή της Καμαριώτισσας στη νήσο Χάλκη.
Όντας ο πρώτος Πατριάρχης από τη Σμύρνη επί Τουρκοκρατίας, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη σταδιακή ανάπτυξη της πόλης, μερίμνησε για την ιδιαίτερη πατρίδα του. Επί της πατριαρχίας του και με ενέργειές του ιδρύθηκε στη Σμύρνη το πρώτο ελληνικό σχολείο, η μετέπειτα Ευαγγελική Σχολή, όπου τοποθετήθηκε ο διακεκριμένος λόγιος Αδαμάντιος Ρύσιος, παππούς του Κοραή. Από το πλήθος των πράξεών του επί διοικητικών θεμάτων, ενοριακών υποθέσεων και μοναστηριακών δικαίων, με το μικρασιατικό χώρο σχετίζεται η σύστασή του προς το μητροπολίτη Χαλδίας να μην επεμβαίνει σε χωριά που βρίσκονταν στο χώρο αρμοδιότητας του μητροπολίτη Τραπεζούντος.
2. Χαρακτηρισμός
Σύμφωνα με το Γεδεών, επρόκειτο για άνθρωπο μέτριας παιδείας· αντίθετα στο υπόμνημα εκλογής του χαρακτηρίζεται «…πάσῃ ἐκκλησιαστικῇ παιδείᾳ καὶ μαθήσει καλῶς καὶ ἀκριβῶς ἐξησκημένος».1 Αδιαμφισβήτητα ήταν άνθρωπος πράος, φρόνιμος και με ζήλο για τα εκκλησιαστικά πράγματα. Γενικά συντηρητικός, αντιτάχθηκε στην απόδοση των εκκλησιαστικών κειμένων σε δημωδέστερη γλώσσα, ζήτημα που είχε τεθεί για πρώτη φορά επί Κυρίλλου Λουκάρεως. Σταθερή ήταν επίσης η αντιλατινική του τοποθέτηση.
1. Γεδεών, Μ., Πατριαρχικοί Πίνακες. Ειδήσεις Ιστορικαί Βιογραφικαί περί των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου μέχρις Ιωακείμ Γ' του από Θεσσαλονίκης, 36-1884 (Κωνσταντινούπολη 1885-1890), σελ. 614· Γριτσόπουλος, Τ., «Γαβριήλ Γ' πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως», Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, τ. 4 (Αθήνα 1964), στ. 110-111.