1. Ανθρωπογεωγραφία

Χωριό σε πλαγιά στην κοιλάδα του Παραλί ντερέ (Paralı dere), δεξιού παραποτάμου του Σαγγάριου ποταμού, 28 χλμ. βορειοδυτικά του Αντάπαζαρ και 2 χλμ. βορειοανατολικά του Σούμπατακ. Η λέξη είναι τουρκική (Yassigeçit) και σημαίνει «επίπεδο πέρασμα». Η ονομασία ίσως να ερμηνεύεται από το γεγονός ότι από το σημείο εκείνο περνούσε ο δρόμος προς το Αντάπαζαρ, που ήταν το διοικητικό και οικονομικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.

Το Γιασίγκετσιτ θεωρούνταν το μεγαλύτερο και παλαιότερο από τα ελληνορθόδοξα χωριά της επαρχίας του Αντάπαζαρ. Η ίδρυση αυτών των χωριών, και φυσικά του Γιασίγκετσιτ, οφειλόταν στη λειτουργία των μεταλλείων του Κιρεζλί (ή του Καρασού, από τον ομώνυμο ποταμό που έδινε το όνομά του και στη γύρω περιοχή) μετά το 1885, αλλά και στα εγγειοβελτιωτικά έργα που έγιναν στην περιοχή ήδη από τη δεκαετία 1860-1870. Η λειτουργία των μεταλλείων προσέλκυσε πολλούς κατοίκους από την περιοχή του Πόντου.¹

Ειδικότερα, το Γιασίγκετσιτ ιδρύθηκε από εποίκους των Κοτυώρων (Ορντού), και συγκεκριμένα από τον οικισμό Βώννα, της Τοκάτης, της Τραπεζούντας, της Κερασούντας, της Αργυρούπολης αλλά και από εποίκους από την κυρίως Ελλάδα (Ήπειρος και Τσακωνία). Το Γιασίγκετσιτ ήταν αποκλειστικά ελληνορθόδοξο χωριό με κάτι λιγότερο από 1.000 κατοίκους.² Η γλώσσα των κατοίκων ήταν η ελληνική. Οι περισσότεροι βέβαια μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο. Τα τουρκικά πάντως τα γνώριζαν όλοι (περισσότερο οι άνδρες), αφού οι επαφές με τον τουρκόφωνο μουσουλμανικό, πληθυσμό της περιοχής ήταν κάτι περισσότερο από αναγκαίες.

2. Διοικητική και εκκλησιαστική εξάρτηση – Εκπαίδευση

Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουμε για τις αρχές του 20ού αιώνα, το Γιασίγκετσιτ υπαγόταν στο μουδιρλίκι του Καρασού (Karası ή İncirli), το οποίο με τη σειρά του ανήκε στο καϊμακαμλίκι του Αντάπαζαρ του μουτεσαριφλικιού της Νικομήδειας.³ Το χωριό ήταν μουχταρλίκι, δηλαδή διοικούνταν από ένα μουχτάρη συνεπικουρούμενο από 3 ή 4 αζάδες, δηλαδή συμβούλους. Επίσης λειτουργούσαν εκκλησιαστική επιτροπή και σχολική εφορεία. Εκκλησιαστικά ο οικισμός ανήκε στη δικαιοδοσία της μητρόπολης Νικομηδείας.

3. Στοιχεία οικιστικής δομής και οικονομίας

Το χωριό είχε 4 συνοικίες. Υπήρχε και μία εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Παλαιότερα ήταν ξύλινη και πολύ μικρότερη. Μετά το 1900 όμως ανοικοδομήθηκε ως πέτρινη με μικρό τρούλο. Έξω από το χωριό υπήρχε μια εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Δημήτριο, η οποία χτίστηκε επίσης γύρω στο 1900 μετά το όνειρο που είδε ένας κάτοικος να τον οδηγεί ο άγιος στη σχετική τοποθεσία. Στη θεμελίωση της εκκλησίας χοροστάτησε ο τότε μητροπολίτης Νικομηδείας Φιλόθεος Βρυέννιος. Το χωριό διέθετε και ένα μεικτό εξατάξιο σχολείο με δύο δασκάλους.

Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία (σιτάρι, καλαμπόκι, φασόλια, οπωροκηπευτικά, αλλά και πολλές καστανιές, καρυδιές και φουντουκιές). Τα καλύτερα χωράφια βρίσκονταν στην περιοχή του Σαγγάριου. Ο ποταμός ξεχείλιζε την περίοδο του χειμώνα και, όταν τα νερά του αποσύρονταν, με την ιλύ που άφηναν λίπαιναν θαυμάσια το χώμα. Όπως ήδη αναφέραμε, πολλοί κάτοικοι εργάζονταν στα μεταλλεία του Κιρεζλί, τα οποία τα εκμεταλλευόταν αυστριακή εταιρεία. Τα μεταλλεία λειτούργησαν από το 1885 έως το 1915, οπότε εγκαταλείφθηκαν οριστικά. Στην περιοχή λειτούργησε επίσης και ένα μεγάλο εργοστάσιο επεξεργασίας ξυλείας, ιδιοκτησίας του Μιχαήλ Κριμήτσου.

5. Εγκατάσταση στην Ελλάδα

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή κάτοικοι από το Γιασίγκετσιτ εγκαταστάθηκαν στην Ακρινή και το Δρέπανο Κοζάνης, όπως και στο Διαβατό, τη Νέα Νικομήδεια και την Πρανιάτα Βέροιας.