| |
|
|
|
|
|
|---|
Παραθέματα
|
| |
Τραπεζούντα και Αττάλεια:
Οι φόροι που εισπράττονται στην Τραπεζούντα και την Αττάλεια αποδίδουν πολύ πλούσια έσοδα και εξαιρετικά άφθονες προσόδους. Συνίστανται από τη φορολογία που επιβάλλεται σ’ αυτούς που μεταφέρονται από την επικράτεια του Ισλάμ, δηλαδή αυτούς που αιχμαλωτίζονται στις ακτές της Συρίας ή πάνω στα πλοία των Μουσουλμάνων, από τη λεία που εξασφαλίζουν τα χελάνδια, οι δρόμωνες και οι γαλέες, και τέλος από τα έσοδα της πώλησης των μουσουλμάνων αιχμαλώτων, των πλοίων και των εμπορευμάτων τους· όλα αυτά επιβαρύνονται με έναν αυτοκρατορικό φόρο. Ο επικεφαλής αξιωματούχος, που είναι αρμόδιος για την είσπραξη των φόρων επί της τιμής των εμπορευμάτων, των πλοίων και των μουσουλμάνων αιχμαλώτων, ιδιοποιείται ποσά μεγαλύτερα από αυτά που περιέρχονται στον αυτοκράτορα.
Πολλά πρόσωπα που είναι άξια εμπιστοσύνης και γνωρίζουν την κατάσταση των βυζαντινών χωρών, γιατί έχουν καταλύσει εκεί, μου ανέφεραν –και αυτό συμφωνεί με την πληροφορία που μου έδωσε ο Isa ibn Habib Nadjdjar– ότι έχει καταργηθεί ο φόρος τον οποίο επέβαλε στην Αττάλεια ο διοικητής του στόλου αυτού του λιμανιού, που είχε το καθήκον να διενεργεί επιδρομές στην επικράτεια του Ισλάμ. Λίγα χρόνια πριν από την κατάργηση του φόρου, όταν οι Βυζαντινοί με τις νίκες είχαν αποκτήσει πλήρη υπεροχή επί του Ισλάμ, μετά το έτος 320 (932) ο φόρος ανερχόταν σε τρία κεντηνάρια χρυσού (21.600 νομίσματα), ποσό το οποίο, προστιθέμενο στα άλλα δικαιώματα και φιλοδωρήματα, απέδιδε τριάντα χιλιάδες δηνάρια (30.000 νομίσματα) και εκατό αιχμαλώτους κατ’ έτος. Έκτοτε επιτάθηκε η χαλάρωση στις συνοριακές περιοχές που έπεσαν θύμα της αναρχίας. Οι επαναστάσεις και η τυραννία της δύναμης αφαιρούσαν από τους διοικητές κάθε αίσθημα τιμής και ο φόρος εισπραττόταν άμεσα…
Το ποσό για τον αυτοκράτορα από τη δεκάτη που επιβάλλεται στα εμπορεύματα που εισάγονται στην Τραπεζούντα ή εξάγονται από αυτή, περιλαμβανομένου του ποσού που αποδίδεται στο διοικητή των τελωνείων με τη μορφή φιλοδωρημάτων που υποχρεώνονται να πληρώνουν οι πραγματευτές αυτής της πόλης, ανέρχεται σ’ ένα ποσό που, σύμφωνα με την πλειοψηφία των πληροφοριοδοτών μου, δεν είχε φτάσει ποτέ τα δέκα κεντηνάρια χρυσού (72.000 νομίσματα), πριν αποκατασταθούν οι φόροι αμέσως μετά την κατάληψη της Μελιτηνής, του Shimsat και του Hisn Ziyad.
Ibn Hauqal, Configuration de la terre (Kitab surat al-ard), εισ.-μτφρ. Kramers, J. H. – Wiet, G. (Beirut, Paris 1964), σελ. 192-193.
Η αραβοβυζαντινή εμπορική συνθήκη (14. 12. 969 - 11. 01. 970):
& 20. Όσον αφορά τη δεκάτη που επιβάλλεται σ’ αυτούς που έρχονται από τις χώρες των Ρωμαίων, οι τελωνειακοί υπάλληλοι του αυτοκράτορα θα συμπαρίστανται στους τελώνες του Καργκαβάι και του Μπακγιούρ (Άραβες τοπάρχες της Συρίας)· σ’ όλα τα εμπορεύματα, όπως χρυσάφι, ασήμι, ελληνικά χρυσοΰφαντα μεταξωτά, ανεπεξέργαστο μετάξι, πολύτιμες πέτρες, κοσμήματα, πέρλες, λεπτά μεταξωτά υφάσματα (sundus), θα επιβάλλουν τη δεκάτη οι αυτοκρατορικοί τελώνες· στα συνήθη υφάσματα, τα λινά και τα υφάσματα μεταξιού με λουλούδια διαφόρων χρωμάτων (buzyun), τα ζώα και τα άλλα εμπορεύματα θα είναι οι τελώνες του αρχιθαλαμηπόλου (δηλαδή του εμίρη Καργκαβάι) και του Μπακγιούρ εκείνοι που θα επιβάλλουν ακολούθως τη δεκάτη. Μετά από αυτούς όλα τα υπόλοιπα δικαιώματα θα εισπράττονται από τους τελώνες του αυτοκράτορα.
&21. Όταν θα έρχεται ένα καραβάνι από τις ελληνικές χώρες και θα κατευθύνεται προς το Χαλέπι, ο Zirwar που εδρεύει στα σύνορα θα γράφει και θα πληροφορεί σχετικά τον εμίρη, για να στείλει ο τελευταίος κάποιον που θα υποδεχθεί και θα συνοδεύσει το καραβάνι στο Χαλέπι. Αν, ύστερα από αυτό, το καραβάνι δεχθεί επίθεση καθ’ οδόν, ο εμίρης οφείλει να αποδώσει ό,τι θα έχει χαθεί· ομοίως, αν ένα καραβάνι υποστεί επίθεση από Βεδουίνους ή Μουσουλμάνους στις χώρες του εμίρη, ο εμίρης οφείλει να δώσει την οφειλόμενη γι’ αυτό αποζημίωση.
Canard, M., Histoire de la dynastie des Hamdanides de Jazira et de Syrie Α (Paris 1953), σελ. 835-836.
Η εμπορική σημασία της Τραπεζούντος:
1. Οι μυρεψοί οφείλουν να παραλαμβάνουν από τους εισαγωγείς την πραμάτεια που τους αναλογεί, στην τιμή που έχει το κάθε είδος, την ημέρα που εισάγεται στην Κωνσταντινούπολη από εμπόρους της Χαλδίας ή της Τραπεζούντας ή κάποιας άλλης περιοχής… Και ας εμπορεύονται πιπέρι, ναρδόσταχυ, κινάμωμον (κανέλα), ξυλαλόη, άμβαρ, μόσχο, λιβάνι, σμύρνα, βαρζί, λουλάκι, λάκα, λαζούρι, χρυσόξυλο, ζυγαία, και ο,τιδήποτε άλλο συμπεριλαμβάνεται στη μυρεψική και βαφική τέχνη.
Επαρχικόν Βιβλίον 10. 2, εκδ. Koder, J. Das Eparchenbuch Leons des Weisen (Wien 1991), σελ. 110-111.
2. Στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας βρίσκεται η Τραπεζούντα. Εκεί, στη διάρκεια του έτους, γίνονται πολλές εμπορικές εκθέσεις, όπου έρχονται πολλοί λαοί για να εμπορευθούν: Μουσουλμάνοι και Βυζαντινοί και Αρμένιοι και άλλοι, ακόμη και άνθρωποι από τη χώρα των Κιργιζίων (Κιρκασσίων).
Al-Mas’udi, Bis zu den Grenzen der Erde. Auszüge aus dem Buch der Goldwaschen (Bibliothek arabischer Erzähler), μερική γερμανική μετάφραση Rotter, G. (Münich 1982), σελ. 85 κ.ε.
3. Η Τραπεζούς είναι συνοριακή πόλη των Ρωμαίων. Εκεί μεταβαίνουν όλοι μας οι έμποροι. Όλα τα υφάσματα της ελληνικής βιοτεχνίας, όλα τα μεταξωτά που εισάγονται στην επικράτεια του Ισλάμ, μεταφέρονται διαμέσου της Τραπεζούντος.
Al-Istakri, Defremery, “Al-Istakri” (γαλλ. μτφρ.), Journal asiatique 14 (1849), ειδικώς σελ. 462.
Ένα ταξίδι διαμέσου της Ανατολίας υπό την αιγίδα της βυζαντινής κυβέρνησης:
(Αφηγείται ο Abul-Husain Muhammad ibn Abd al-Wahhab Tell-Muzani:) Προωθήθηκα με το αυτοκρατορικό ταχυδρομείο (Δημόσιος Δρόμος) από την Κάμαχο, μια βυζαντινή πόλη που ήταν πολύ σημαντική και πλούσια, μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Επρόκειτο συνολικά για 186 ταχυδρομικούς σταθμούς. Στην αρχή διανύσαμε πορεία δύο ημερών από την Κάμαχο μέχρι το Σαριχά (ίσως στη θέση του σημερινού Τσουκούρ, 49 χλμ. βόρεια-βορειοανατολικά της Καισάρειας), ύστερα χρειαστήκαμε ακόμη δύο ημέρες πορείας ως την πόλη Χαρσιανόν (ίσως στο ανατολικό άκρο της πεδιάδας μεταξύ Καισάρειας και Άλυ). Περάσαμε από πυκνοκατοικημένες πόλεις που δεν γνώριζα τα ονόματά τους, ώσπου φτάσαμε στην Saghira, στις όχθες του Άλυ (ορθότερα του Σαγγαρίου). Διασχίσαμε το ποτάμι με βάρκες και διαπλεύσαμε μια λίμνη που είχε μήκος έξι παρασάγγες. Ύστερα ταξιδέψαμε με άλογα, διανύοντας μια ημέρα πορείας, ώσπου φτάσαμε σε μια πόλη που λέγεται Νικομήδεια. Από εκεί ταξιδέψαμε δυο μέρες από το δρόμο της θάλασσας και φτάσαμε σε μια πόλη που ονομάζεται Χαλκηδόνα. Εδώ περάσαμε τη νύχτα και με την ανατολή της μέρας επιβιβαστήκαμε σε πλοία· φτάσαμε στην Κωνσταντινούπολη το δειλινό, αφού περάσαμε τα Στενά. Η απόσταση μεταξύ δύο ταχυδρομικών σταθμών στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ανέρχεται σε έναν παρασάγγη (περ. 6 χλμ.). Κάθε μέρα μας επέτρεπαν να καλύψουμε απόσταση 15-20 ταχυδρομικών σταθμών, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στην Κωνσταντινούπολη σε δέκα μέρες περίπου αφότου ξεκινήσαμε από την Κάμαχο… Αφού ξεκίνησα από την Κωνσταντινούπολη και άφησα πίσω μου αυτή την πόλη, επέστρεψα από το δρόμο της Άγκυρας, μιας ερειπωμένης μεγαλόπολης, και έφτασα στη Μελιτηνή, αφού πέρασα από 108 ταχυδρομικούς σταθμούς… Γνωρίζω ότι το ταξίδι ανάμεσα στην Κάμαχο και τη Μελιτηνή διαρκεί 10 ημέρες πορείας, ανάμεσα στη Μελιτηνή και την Άγκυρα 20 ημέρες και από την Άγκυρα ως την Κωνσταντινούπολη 10 ημέρες.
Ibn Hauqal, Configuration de la terre (Kitab surat al-ard) 1, εισ.-μτφρ. Kramers, J. H. – Wiet, G. (Beirut, Paris 1964), σελ. 190 εξ. (Στην παρούσα μετάφραση έχει αποκατασταθεί η ορθή σειρά των παραγράφων.)
|
|---|
| |
|
|
|
|