Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Καρβέας

Συγγραφή : Μακρυπούλιας Χρήστος (28/11/2003)

Για παραπομπή: Μακρυπούλιας Χρήστος, «Καρβέας», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=4755>
Καρβέας (13/3/2008 v.1) Karbeas (15/2/2006 v.1) 
 

1. Γέννηση – οικογένεια

Ο Καρβέας γεννήθηκε στη βυζαντινή επικράτεια στις αρχές του 9ου αιώνα. Ο πατέρας του, ίσως και όλη η οικογένειά του, ανήκε στην κοινότητα των Παυλικιανών και εκτελέστηκε στη διάρκεια του διωγμού εναντίον τους που εξαπέλυσε η Βυζαντινή αυτοκράτειρα Θεοδώρα περί το 843-844. Ο Καρβέας είχε πιθανώς μία αδελφή, παντρεμένη με έναν φανατικό Παυλικιανό που αργότερα διακρίθηκε στον αγώνα εναντίον των Βυζαντινών. Από το γάμο αυτόν προήλθε ο ανιψιός του ο Χρυσόχειρ.1 Ο ίδιος ο Καρβέας είχε τουλάχιστον μία κόρη, την οποία πάντρεψε με τον ανιψιό του, αλλά μάλλον δεν είχε γιους, καθώς μετά το θάνατό του ορίσθηκε διάδοχός του ο Χρυσόχειρ.

2. Ανατροφή – Εκπαίδευση

Για την ανατροφή και την εκπαίδευση του Καρβέα γνωρίζουμε ελάχιστα. Κατά πάσα πιθανότητα μυήθηκε στο δόγμα των Παυλικιανών από τον πατέρα του και την υπόλοιπη οικογένειά του. Προφανώς έλαβε εκπαίδευση σχετικά πιο προχωρημένη από τις απλές εγκύκλιες σπουδές, καθώς είχε σταδιοδρομήσει στις τάξεις του στρατεύματος ως αξιωματικός.

3. Δράση

3.1. Ο Καρβέας στην υπηρεσία του εμίρη της Μελιτηνής

Ο Καρβέας εμφανίζεται πρώτη φορά στις ιστορικές πηγές το 843-844,2 όταν υπηρετούσε ως πρωτομανδάτωρ του Θεοδότου Μελισσηνού, στρατηγού του θέματος των Ανατολικών. Μαθαίνοντας ότι ο πατέρας του είχε εκτελεσθεί (με σταύρωση ή ανασκολοπισμό), κατά τη διάρκεια του διωγμού που είχε εξαπολύσει εναντίον των Παυλικιανών η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, ο Καρβέας εγκατέλειψε τα βυζαντινά εδάφη και κατέφυγε, μαζί με άλλους 5.000 διωκόμενους, στα εδάφη του Αμρ αλ-Ακτά (Amr al-Aqta‘), εμίρη της Μελιτηνής, όπου ενώθηκε με Παυλικιανούς οι οποίοι είχαν καταφύγει εκεί τη δεκαετία του 810 υπό την ηγεσία του Σεργίου-Τυχικού, έβδομου διδασκάλου της κοινότητας. Από τη Μελιτηνή μετέβη, μαζί με άλλους σημαίνοντες Παυλικιανούς, στη Βαγδάτη, όπου ήλθε σε συνεννόηση με τον Άραβα χαλίφη.

Η συμμαχία των Παυλικιανών με τους Άραβες δεν άργησε να αποδώσει καρπούς. Περί το 844 ο Καρβέας, ο οποίος είχε ήδη αναλάβει την ηγεσία των Παυλικιανών,3 νίκησε σε μάχη τις βυζαντινές δυνάμεις και αιχμαλώτισε τον Κάλλιστο, δούκα Κολωνείας και φανατικό διώκτη των Παυλικιανών. Ο Καρβέας παρέδωσε τον Κάλλιστο στους Άραβες, οι οποίοι τον εκτέλεσαν λίγα χρόνια αργότερα.

Οι Παυλικιανοί συνέχισαν τις επιδρομές τους στο Βυζάντιο, εγκατεστημένοι στο Αργαούν και την Αμάρα, πόλεις της επικράτειας των Αράβων της Μελιτηνής. Οι επιδρομές αυτές γίνονταν σε συνεργασία με τους Άραβες των εμιράτων της Μελιτηνής και της Ταρσού. Οι πηγές αναφέρουν ότι από το 851 έως το 853 ο Καρβέας, σε συνεργασία με τον εμίρη της Ταρσού Αλί ιμπν Γιαχγιά αλ-Αρμανί (‘Alī ibn Yahya al-Armanī), διενεργούσε ετήσιες επιδρομές στα βυζαντινά εδάφη της Μικράς Ασίας.

3.2. Ο Καρβέας αρχηγός κράτους

Η αναγκαστική συγκατοίκηση των Παυλικιανών με τους Άραβες στο εμιράτο της Μελιτηνής είχε αρχίσει να παρουσιάζει προβλήματα. Έτσι, μεταξύ 844 και 856 ο Καρβέας αποφάσισε να ιδρύσει μια νέα πρωτεύουσα του κράτους του. Η καινούργια πόλη ονομάσθηκε Τεφρική και βρισκόταν βορειοανατολικά της Σεβάστειας και νοτιοδυτικά της Μελιτηνής, σε αρκετή απόσταση από την τελευταία, ώστε να είναι ανεξάρτητη από αυτήν, και σε στρατηγικό σημείο κοντά στη βυζαντινή μεθόριο, ώστε να χρησιμεύει ως βάση για τις επιθέσεις των Παυλικιανών στα βυζαντινά εδάφη της Μικράς Ασίας (κυρίως του θέματος των Αρμενιάκων) και ως καταφύγιο για τους διωκόμενους Παυλικιανούς.

Η στρατηγική σημασία της Τεφρικής δεν διέφυγε της προσοχής των Βυζαντινών. Το 856 ο στρατηγός Πετρωνάς, που εκτελούσε χρέη δομέστικου των σχολών, επέδραμε εναντίον της Τεφρικής, λεηλάτησε τα περίχωρά της, αλλά απέτυχε να καταλάβει την ίδια την πόλη. Έτσι, η δύναμη των Παυλικιανών του Καρβέα συνέχισε να αυξάνεται.

Την άνοιξη του 859 ο Καρβέας έσπευσε σε βοήθεια των Αράβων των Σαμοσάτων, που αντιμετώπιζαν μεγάλης κλίμακας επίθεση από τους Βυζαντινούς, τους οποίους διοικούσαν ο αυτοκράτoρας Μιχαήλ Γ΄ (842-867) και ο θείος του Βάρδας, αδελφός του Πετρωνά. Εκμεταλλευόμενοι τη χαλάρωση των μέτρων ασφαλείας στο βυζαντινό στρατόπεδο, οι Άραβες πραγματοποίησαν έξοδο από την πολιορκημένη πόλη. Στη μάχη που ακολούθησε, κατά την οποία οι Άραβες συνέτριψαν τις αυτοκρατορικές δυνάμεις, ο Καρβέας διακρίθηκε για τη γενναιότητά του ενώ συνέλαβε και μεγάλο αριθμό Βυζαντινών αιχμαλώτων, στρατιωτών και αξιωματικών.

Το 860 ο Καρβέας πραγματοποίησε νέα επίθεση στα βυζαντινά εδάφη του Πόντου, πιθανότατα σε συνεργασία με τους Άραβες της Μελιτηνής, υπό τον εμίρη Αμρ αλ-Ακτά, και της Ταρσού, υπό τον εμίρη Αλί ιμπν Γιαχγιά. Οι Παυλικιανοί επέστρεψαν στα εδάφη τους αποκομίζοντας ως λεία 5.000 κτήνη.

4. Θάνατος

Ο Καρβέας πέθανε από φυσικό θάνατο (ασθένεια, σύμφωνα με τις πηγές) το 863 στην Τεφρική.4 Στην αρχηγία της κοινότητας των Παυλικιανών τον διαδέχθηκε ο ανιψιός του Χρυσόχειρ.

5. Αποτίμηση και κρίσεις

Για την άποψη που είχαν οι ίδιοι οι Παυλικιανοί για τον Καρβέα δεν αναφέρεται τίποτα σαφώς στις πηγές.5 Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι οι σύγχρονοί του Παυλικιανοί ήταν ικανοποιημένοι από την ηγεσία του, την οποία θεωρούσαν αδιαμφισβήτητη, καθώς δεν αναφέρονται εσωτερικές διαμάχες με τους παλαιούς μαθητές του Σεργίου-Τυχικού.

Οι κρίσεις των Βυζαντινών για τον Καρβέα είναι βεβαίως έντονα αρνητικές, καθώς υπήρξε ο πρώτος Παυλικιανός ηγέτης που αποτέλεσε σοβαρή στρατιωτική απειλή για το βυζαντινό κράτος. Ακόμα και η απόφασή του να ιδρύσει την Τεφρική αποδίδεται σε ταπεινά ελατήρια. Από την άλλη, όμως, διαφαίνεται στις βυζαντινές πηγές ένας θαυμασμός για τη γενναιότητά του και τις πολεμικές του αρετές. Σύμφωνα με ορισμένες αραβικές πηγές, οι χριστιανοί απεικόνιζαν τον Καρβέα τον Παυλικιανό (Karneas Beїlakani) στις τοιχογραφίες των εκκλησιών τους μαζί με άλλους γενναίους άνδρες. Ακόμα και αν η πράξη αυτή αποτελούσε εικονογράφηση των εχθρικών επιδρομών στα βυζαντινά εδάφη και όχι ένδειξη θαυμασμού, το γεγονός ότι ο Καρβέας εμφανίζεται στο ακριτικό έπος (ως Καρόης, θείος του Βασιλείου Διγενή) δείχνει τη μεγάλη εντύπωση που είχαν προκαλέσει στους Βυζαντινούς τα κατορθώματα του Παυλικιανού ηγέτη.

1. Ο Runciman, S., The Medieval Manichee. A Study of the Christian Dualist Heresy (Cambridge 1947, επανεκτ. 1955), σελ. 41-42, ταυτίζει τον Χρυσόχειρα με τον Βυζαντινό αξιωματούχο Ιωάννη Χρυσοχέρη, στον οποίον είχε απευθύνει τρεις επιστολές ο πατριάρχης Φώτιος. Ο Lemerle, P., “L'histoire des Pauliciens d'Asie Mineure d'après les sources grecques”, Travaux et Mémoires 5 (1973), σελ. 40-42, θεωρεί την ταύτιση αβέβαιη.

2. Η Garsoïan, N., The Paulician Heresy (The Hague – Paris 1967), σελ. 126-127, θεωρεί ως έτος φυγής του Καρβέα το 843 ή το 844 και θεωρεί λανθασμένες τις απόψεις παλαιότερων μελετητών οι οποίοι χρονολογούσαν τη φυγή του Καρβέα προ του 842.

3. Δεν γνωρίζουμε αν η εξουσία του ήταν απόλυτη ή αν έπρεπε να τη μοιραστεί με τους Μιχαήλ, Κανακάρη, Ιωάννη τον Αόρατο, Θεόδοτο, Βασίλειο και Ζώσιμο, παλαιούς μαθητές και συντρόφους του Σεργίου-Τυχικού.

4. Ο Runciman, S., The Medieval Manichee. A Study of the Christian Dualist Heresy (Cambridge 1947, επανεκτ. 1955), σελ. 41, και η Garsoïan, N., The Paulician Heresy (The Hague – Paris 1967), σελ. 128, παρασύρονται από ορισμένες βυζαντινές πηγές οι οποίες υποθέτουν ότι ο Καρβέας ακολούθησε τον εμίρη της Μελιτηνής στην επιδρομή του τελευταίου στη Μικρά Ασία το 863. Κατά συνέπεια, οι δύο ερευνητές θεωρούν ότι ο Καρβέας σκοτώθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, κατά τη συντριβή των Αράβων από τους Βυζαντινούς στον Λαλακάονα. Ο Lemerle, P., “L'histoire des Pauliciens d'Asie Mineure d'après les sources grecques”, Travaux et Mémoires 5 (1973), σελ. 39-40, ακολουθεί τις πιο αξιόπιστες αραβικές πηγές και τον Πέτρο τον Σικελιώτη, οι οποίοι αναφέρουν σαφώς ότι ο Καρβέας πέθανε το 863 στην Τεφρική από ασθένεια.

5. Οι βασικότερες πηγές μας για τον Καρβέα είναι ο Πέτρος ο Σικελιώτης, ο πατριάρχης Φώτιος και οι κύριες πηγές για τον 9ο αιώνα, οι Συνεχιστές Θεοφάνους και ο Ιωάννης Σκυλίτζης. Κατά τους Grégoire, H., “Sur l'histoire des Pauliciens”, Académie royale de Belgique. Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences morales et politiques 22 (1936), σελ. 224-226, και Loos, M., “Deux contributions à l'histoire des Pauliciens I: A propos des sources grecques reflétant des Pauliciens”, Byzantinoslavica 17 (1956), σελ. 19-57, ο Πέτρος ο Σικελιώτης ταυτίζεται με τον Πέτρο τον Hγούμενο, συγγραφέα ενός έργου για τους Παυλικιανούς που φέρει μεγάλες ομοιότητες με το σύγγραμμα του Πέτρου του Σικελιώτη. Όπως υποστηρίζει ο Grégoire, το ιστορικό σύγγραμμα του Πέτρου του Hγουμένου για τους Παυλικιανούς συνιστά σύνοψη της Iστορίας των Παυλικιανών του Πέτρου του Σικελιώτη, άποψη που δεν αποδέχεται ο Loos, ο οποίος θεωρεί ότι το ιστορικό σύγγραμμα του Πέτρου του Hγουμένου έχει γραφεί πριν από την Iστορία των Παυλικιανών.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.