Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Αγησίλαος Β'

Συγγραφή : Κίτσος Δημήτριος (27/1/2001)

Για παραπομπή: Κίτσος Δημήτριος, «Αγησίλαος Β'», 2001,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=3379>
Αγησίλαος Β' (26/10/2007 v.1) Agesilaos II (15/3/2009 v.1) 
 

1. Βιογραφικά στοιχεία

Ο Αγησίλαος γεννήθηκε το 445/444 π.Χ. Γονείς του ήταν ο βασιλιάς της Σπάρτης Αρχίδαμος Β' και η δεύτερη γυναίκα του Ευπωλία. Επειδή δεν προοριζόταν για διάδοχος, ανατράφηκε όπως κάθε πολίτης, λαμβάνοντας τη συνήθη σπαρτιατική αγωγή. Ήταν μικρόσωμος και εκ γενετής κουτσός, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της στρατιωτικής ζωής. Αν και δεν ήταν όμορφος, ο εύθυμος χαρακτήρας και η συμπεριφορά του τον έκαναν αγαπητό. Οι αρετές που επέδειξε από νεαρός προκάλεσαν το ενδιαφέρον του Λυσάνδρου, του οποίου έγινε ευνοούμενος. Παντρεύτηκε την Κλεόρα, με την οποία απέκτησε την Ευπωλία, την Πρόαυγα και τον Αρχίδαμο.1

2. Πολιτική και στρατιωτική δραστηριότητα

Πιθανότατα το 400 π.Χ. ο Αγησίλαος διαδέχθηκε τον ετεροθαλή αδελφό του του Άγι Β' με την υποστήριξη του Λυσάνδρου, αφού ο κανονικός διάδοχος Λεωτυχίδας θεωρήθηκε νόθος.2 Ήταν η εποχή που η Σπάρτη κυριαρχούσε πολιτικά και στρατιωτικά μετά τη νίκη στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Λίγο καιρό μετά την ενθρόνισή του ο Αγησίλαος έπαιξε ρόλο στην αποκάλυψη και καταστολή της συνωμοσίας του Κινάδωνος, που αποσκοπούσε στην ανατροπή του πολιτεύματος.3

Κλιμακώνοντας τον πόλεμο εναντίον των Περσών για την απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, ο Αγησίλαος αποβιβάστηκε την άνοιξη του 396 π.Χ. στην Έφεσο ως επικεφαλής ενός στρατού 8.000 ανδρών. Παραπλάνησε το σατράπη Τισσαφέρνη ως προς την κατεύθυνση των επιχειρήσεων και αντί για την Καρία εισέβαλε και λεηλάτησε την Ελλησποντική Φρυγία. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα και μέχρι την άνοιξη του 395 π.Χ. έκανε εντατικές προετοιμασίες στην Έφεσο και κατόπιν εισέβαλε στη Λυδία, παραπλανώντας ίσως και πάλι τον αντίπαλο. Κοντά στις Σάρδεις παγίδευσε και νίκησε το στρατό του Τισσαφέρνη. Το φθινόπωρο εισέβαλε στη Μεγάλη Φρυγία, φτάνοντας μέχρι την Παφλαγονία, όπου συμμάχησε με τον τοπικό ηγεμόνα, και επέστρεψε στην Ελλησποντική Φρυγία.4 Πιθανότατα σχεδίαζε να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές προκαλώντας εξεγέρσεις στην ενδοχώρα για να εξασφαλίσει τα παράλια.5 Ενώ ετοιμαζόταν να προελάσει και πάλι την άνοιξη του 394 π.Χ.,6 ανακλήθηκε στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τον υποστηριζόμενο από τους Πέρσες συνασπισμό ελληνικών πόλεων.7 Αν και ήταν σαφώς υπέρ των ολιγαρχιών, φαίνεται ότι τήρησε μάλλον μετριοπαθή στάση ως προς τα εσωτερικά πολιτικά πράγματα των μικρασιατικών πόλεων.8 Από το 394 έως το 387 π.Χ. πολέμησε με επιτυχία σε αρκετές μάχες του Κορινθιακού πολέμου.9 Ίσως ήταν αντίθετος στην επαναπροσέγγιση Σπάρτης και Περσίας, που οδήγησε στην Ανταλκίδειο ειρήνη.10

Τα επόμενα χρόνια κατόρθωσε με επιθετική πολιτική να διατηρήσει την ηγεμονία της Σπάρτης, αλλά οι συγκρούσεις με την Αθήνα και τη Θήβα οδήγησαν στην πτώση της. Μετά το 371 π.Χ. αγωνίστηκε πλέον για την ύπαρξη της Σπάρτης αντιμετωπίζοντας εισβολές και εσωτερικές αναταραχές.11 Το 366/365 π.Χ. βοήθησε τον επαναστάτη σατράπη Αριοβαρζάνη στον Ελλήσποντο.12 Για την εξεύρεση των αναγκαίων πόρων για τη Σπάρτη υπηρέτησε με επιτυχία ως αρχηγός μισθοφόρων στην Αίγυπτο το 361/360 π.Χ. Επιστρέφοντας με 230 τάλαντα, προσορμίστηκε στο Λιμάνι του Μενελάου στην Κυρήνη, όπου και πέθανε το χειμώνα του 360/359 π.Χ. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Αρχίδαμος Γ'.13

3. Αποτίμηση

Η άποψη της αρχαίας γραμματείας είναι σε γενικές γραμμές επαινετική για τον Αγησίλαο.14 Ο στενός φίλος και θαυμαστής του Ξενοφών έγραψε το ομώνυμο εγκώμιο και ο Ισοκράτης τον επαινούσε για τον πανελληνισμό του.15 Ο Θεόπομπος τον θεωρούσε τον σπουδαιότερο των συγχρόνων του.16 Ο Διόδωρος αναγνώριζε την ανδρεία και τη στρατιωτική του ικανότητα,17 αν και τον θεωρούσε φιλοπόλεμο.18 Ο Πλούταρχος κατακρίνει ορισμένες ενέργειές του, αλλά εξαίρει την προσωπικότητά του τόσο στη βιογραφία του όσο και στα Ηθικά,19 ενώ ο Πολύαινος δίνει στοιχεία για τη στρατιωτική του δεινότητα και το χαρακτήρα του.20

Και στην Αναγέννηση ο Αγησίλαος θεωρήθηκε ότι ενσαρκώνει όλες τις αρετές της εποχής, εκτός βέβαια της ομορφιάς.21 Από το 18ο αιώνα μέχρι σήμερα η φήμη του σκιάστηκε για ηθικούς και πολιτικούς λόγους.22

Από τους σύγχρονους ερευνητές ο Cartledge είναι αρκετά επικριτικός στο θέμα της εξωτερικής πολιτικής του, ενώ ο Cawkwell κάνει μια σύντομη αλλά στοιχειοθετημένη και εξισορροπητική προσέγγιση. Αναμφισβήτητα γενναίος και ικανός στρατιωτικός σε επίπεδο τακτικής, ο Αγησίλαος υστερούσε στο στρατηγικό τομέα.23 Για τον πανελληνισμό του υπάρχουν ενδείξεις, αλλά το ζήτημα παραμένει ανοικτό.24

Η κατηγορία ότι η επιθετική πολιτική του οδήγησε στην πτώση της Σπάρτης είναι υπερβολική. Αντίθετα, με αυτό τον τρόπο επέβαλε για αρκετά χρόνια την ηγεμονία της. Το γεγονός ότι είναι ο πιο γνωστός από όσους εφάρμοσαν αυτή την πολιτική δε σημαίνει ότι ήταν ο αποκλειστικός δημιουργός της. Τα αίτια της παρακμής εμπεριέχουν οικονομικές, κοινωνικές και δημογραφικές παραμέτρους. Ίσως η κύρια ευθύνη του βρίσκεται στο ότι έμεινε πιστός στο πνεύμα του Λυκούργου χωρίς θέληση ή δυνατότητα για μεταρρυθμίσεις.25

1. Πλούτ., Αγησ. 1-2.1, 19.10-11, 40.5· Nep., Ages. 8.1. Για την αγωγή βλ. Cartledge, P., Agesilaοs (London 1987), σελ. 20-33.

2. Ξεν., Αγησ. 1.5· Ξεν., Ελλ. 3.3.1-4· Πλούτ., Αγησ. 3.4-9· Nep., Ages. 1.

3. Ξεν., Ελλ. 3.3.4-10.

4. Ξεν., Αγησ. 1.6-16 και 1.23-25· Ξεν., Ελλ. 3.4-25 και 4.1.1-41· Ελλην. Οξυρ. 11(6), 12(7), 21(16)-22(17).1-3· Πλούτ., Αγησ. 6-13· Διόδ. Σ. 79.1-3· Nep., Ages. 2.1-3.6.

5. Seager, R.S., “Agesilaus in Asia: propaganda and objectives”, LCM 2 (1977), σελ. 184· Kelly, D.H., “Agesilaus’ strategy in Asia Minor”, LCM 3 (1978), σελ. 98.

6. Ξεν., Ελλ. 4.1.41· Ελλην. Οξυρ. 22(17).4.

7. Ξεν., Ελλ. 4.2.· Πλούτ., Αγησ. 15· Διόδ. Σ. 14.83.1· Nep., Ages. 4.1-4.4.

8. Ξεν., Αγησ. 1.37-38· Parke, H.W., “The development of the second Spartan empire”, JHS 50 (1930), σελ. 37-79.

9. Ξεν., Αγησ. 1.6-10· Ξεν., Ελλ. 4.3-5.1· Πλούτ., Αγησ. 16-23· Διόδ. Σ. 14.83-84, 97· Nep., Ages. 4.5-5.

10. Πλούτ., Αγησ. 23.2-4· Cawkwell, G.L., “Agesilaus and Sparta”, CQ 70 (1976), σελ. 68-69. Για την αντίθετη άποψη βλ. Smith, R.E., “The opposition to Agesilaus’ foreign policy”, Historia 2 (1953/4), σελ. 287-288· Cartledge, P., Agesilaοs (London 1987), σελ. 195-199· Lewis, D.M., Sparta and Persia (Leiden 1977), σελ. 145, σημ. 61.

11. Ξεν., Αγησ. 2.21-25· Ξεν., Ελλ. 5-7· Πλούτ., Αγησ. 23-25· Διόδ. Σ. 15.19.31-34, 52, 59, 83· Nep., Ages. 5-7.

12. Ξεν., Αγησ. 2.26.

13. Ξεν., Αγησ. 2.27-31· Πλούτ., Αγησ. 36-40.5· Διόδ. 15.92.2-3, 93.2-6· Nep., Ages. 8.2-6.

14. Αναφορά και κριτική στις αρχαίες πηγές, Cartledge, P., Agesilaοs (London 1987), σελ. 53-73· Cawkwell, G.L., “Agesilaus and Sparta”, CQ 70 (1976), σελ. 63-66.

15. Ισοκρ., Προς Αρχίδαμον 11.

16. Πλούτ., Αγησ. 10.10.

17. Διόδ. Σ. 15.92.2.

18. Διόδ. Σ. 15.19.4.

19. Πλούτ., Ηθ. 208b-236e.

20. Πολύαιν., Στρατηγήματα 2.1.1-33, 2.3.10, 3.11.15, 4.4.3.

21. Rawson, E., The Spartan tradition in European thought (Oxford 1969), σελ. 135.

22. Cartledge, P., Agesilaοs (London 1987), σελ. 420-426, για αναφορές και κριτική στις απόψεις αυτές.

23. Ενδεικτικά, αναχώρησε για την Ασία χωρίς να έχει εξασφαλίσει τα μετόπισθεν, παρά τη φανερή εχθρότητα των κυριότερων ελληνικών πόλεων, και δεν έδωσε την απαιτούμενη προσοχή στην ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων, βλ. Cartledge, P., Agesilaοs (London 1987), σελ. 208-218.

24. Cawkwell, G.L., “Agesilaus and Sparta”, CQ 70 (1976), σελ. 69-71.

25. Cawkwell, G.L., “Agesilaus and Sparta”, CQ 70 (1976), σελ. 83-84.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.