1. Γέννηση – Καταβολές
Ο Γύγης ήταν πιθανότατα καρικής καταγωγής. Γεννήθηκε γύρω στα τέλη του 8ου αι. π.Χ. Γιος του Δασκύλου και εγγονός του ομωνύμου του γενάρχη των Μερμναδών, υπήρξε ο πρώτος βασιλιάς αυτού του οίκου στη Λυδία.
2. Άνοδος στο θρόνο
Αρχικά ο Γύγης ήταν βασιλιάς της Τύρρας, μιας μικρής πόλης κοντά στην Έφεσο, και ανήλθε στο θρόνο της Λυδίας αφού σκότωσε τον επικυρίαρχό του, βασιλιά Σαδυάστη. Ο Ηρόδοτος όμως αναφέρει ότι είχε διατελέσει στην αυλή ενός άλλου βασιλιά, του Κανδαύλη, της μαιονικής δυναστείας, τον οποίο δολοφόνησε και περιήλθε σε αυτόν πραξικοπηματικά η βασιλεία. Αιτία του φόνου υπήρξε το ακόλουθο περιστατικό: ο Κανδαύλης, για να πείσει τον Γύγη για την ομορφιά της γυναίκας του, επινόησε έναν τρόπο για να τη δει γυμνή. Η γυναίκα όταν το αντιλήφθηκε επέβαλε στο Γύγη να σκοτώσει το βασιλιά και στη συνέχεια να την παντρευτεί.1 Είναι πιθανό στην πράξη αυτή να είχε υποκινηθεί και από τους Εφεσίους, οι οποίοι τότε απειλούνταν από το λυδικό επεκτατισμό. Με την άνοδο του Γύγη στο θρόνο (687 π.Χ.) ξεκινά μια νέα περίοδος στο λυδικό βασίλειο που από τότε και στο εξής δεν ονομάζεται μαιονικό.
3. Δράση
O Γύγης προσάρτησε στο κράτος του τη Φρυγία και οχύρωσε την πρωτεύουσά του, τις Σάρδεις. Κυριάρχησε στη βόρεια Μυσία και στο βορειανατολικό Αιγαίο και επέκτεινε την εξουσία του μέχρι τα παράλια της Προποντίδας, όπου ίδρυσε το Δασκύλιον και τον Ελλήσποντο. Κατάφερε να προωθήσει σημαντικά το εμπόριο της χώρας του. Οι επαφές των Ελλήνων του ανατολικού Αιγαίου με τη Λυδία άρχισαν να πυκνώνουν μετά το α΄ τέταρτο του 7ου αι. π.Χ., γιατί το βασίλειο του Γύγη, που αποτελούσε την ενδοχώρα των αιολικών και ιωνικών παραλίων, ήταν σε θέση να προμηθεύει ένα μέρος τουλάχιστον από τα είδη που προγενέστερα μεταφέρονταν από τη Φρυγία.2
Γρήγορα ο Γύγης απέκτησε μεγάλη δύναμη και πλούτο και σύμφωνα με την παράδοση εφεύρε την κοπή χρυσών νομισμάτων. Όπως παλιότερα ο Μίδας, έτσι και ο Γύγης, είχε καλές σχέσεις με το Μαντείο των Δελφών, στο οποίο έστειλε έξι χρυσούς κρατήρες και άλλα αναθήματα από χρυσό καθώς και καθαρό χρυσάφι.3
Σχεδιάζοντας να κάνει το Αιγαίο δυτικό του σύνορο στράφηκε εναντίον ελληνικών πόλεων, οι οποίες για πρώτη φορά από την ίδρυσή τους αντιμετώπισαν τόσο σοβαρό κίνδυνο. Όρμησε στην κοιλάδα του Έρμου εναντίον της Σμύρνης, στην κοιλάδα του Καΰστρου εναντίον της Κολοφώνας, καθώς και εναντίον της Μιλήτου και της Μαγνησίας στον Μαίανδρο. Γνωρίζουμε ότι η Μαγνησία περιήλθε στο Λυδό βασιλιά και δεν είναι απίθανο να κυριεύτηκε και η Κολοφώνα, οι κάτοικοι της οποίας αναγκάστηκαν να πάνε στη Σύρη της Κάτω Ιταλίας που μετονομάστηκε «Πολίειον».4 Η επίθεση όμως εναντίον της Σμύρνης και της Μιλήτου αποκρούστηκε5 και η γενναία αντίσταση των κατοίκων υμνήθηκε από τον ποιητή Μίμνερμο. Ο ποιητής τραγουδάει πως ένας πολεμιστής, ίσως ο ίδιος ο παππούς του, έσπειρε τον όλεθρο μέσα στις τάξεις των Λυδών ιππέων στην πεδιάδα του Έρμου.
Αλλά τα σχέδια του Γύγη εναντίον των ελληνικών πόλεων διακόπηκαν από ένα χτύπημα που καταφέρθηκε από τους Κιμμερίους. Αυτοί κατοικούσαν στις περιοχές γύρω από τη Μαιώτιδα, λίμνη στις βόρειες ακτές του Εύξεινου Πόντου, αλλά εξαιτίας των μετακινήσεων βόρειων λαών μετακινήθηκαν στη Μικρά Ασία. Όταν επιχείρησαν την είσοδό τους στη δυτική Μικρά Ασία κάλεσαν για βοήθεια συμμάχους από τη Θράκη (Τρήρες, Ηδωνούς, Θυνούς). Έχοντας ως βάση των εξορμήσεων τους τη Σινώπη, αποπειράθηκαν να επιτεθούν κατά της μεγάλης αυτοκρατορίας των Ασσυρίων και στα μέσα του 7ου αι. π.Χ., συγκεκριμένα το 663, επιτέθηκαν εναντίον του βασιλείου του Γύγη. Ο Γύγης για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από το βασιλιά των Ασσυρίων, Ασσουρμπανιπάλ,6 και αναγνώρισε την επικυριαρχία του. Καθώς όμως δεν τον ικανοποιούσε να είναι υποτελής ενός άλλου κυριάρχου ακολούθησε εχθρική πολιτική εναντίον των συμμάχων του Ασσυρίων. Θέλησε να γίνει ανεξάρτητος και προχώρησε σε συμμαχία με τον Ψαμμήτιχο που ήθελε επίσης να απελευθερωθεί από την ασσυριακή επικυριαρχία. Ο Γύγης τού έστειλε Ίωνες και Κάρες μισθοφόρους. Ο Ψαμμήτιχος, με τη βοήθεια αυτή και εκμεταλλευόμενος την κρίσιμη κατάσταση της Ασσυρίας, τελικά πέτυχε να απελευθερώσει την Αίγυπτο.
4. Θάνατος
Οι Κιμμέριοι επέστρεψαν περισσότερο επικίνδυνοι και επανέλαβαν την επιδρομή τους το 652 π.Χ. Ο Γύγης νικήθηκε και σκοτώθηκε. Οι Σάρδεις καταλήφθηκαν (εκτός από την ακρόπολη) και παραδόθηκαν στις φλόγες. Ο Ασσουρμπανιπάλ είχε την ικανοποίηση να αναγγείλει ότι η Λυδία βρίσκεται στα χέρια των Κιμμερίων. Συγχρόνως, Τρήρες και Λύκιοι προερχόμενοι από τη Θράκη εισέβαλαν στη Λυδία, όπου κατέλαβαν και λεηλάτησαν με τη σειρά τους τις Σάρδεις. Ο τάφος του Γύγη στη θέση Μπεν-Τεπέ της σημερινής Τουρκίας είναι λαμπρός και μαρτυρεί τον πλούτο του. Στο θρόνο τον διαδέχτηκε ο γιος του, Άρδυς Β΄, ο οποίος επέκτεινε το κράτος του πατέρα του.7 |
1. Ηρ. I 8-12. Πβ. ωστόσο την Πολιτεία του Πλάτωνα (II, 359b-360b), όπου παρουσιάζεται μία διαφορετική εκδοχή για την άνοδο του Γύγη στο θρόνο: ο Γύγης, ένας απλός βοσκός, ανακαλύπτει τυχαία (μετά από σεισμό) ένα χρυσό δαχτυλίδι με μαγικές ιδιότητες: όποιος το φορούσε, γινόταν αόρατος. Εκμεταλλευόμενος το χάρισμα του δαχτυλιδιού μπαίνει στο παλάτι, αποπλανεί τη βασίλισσα, φονεύει το βασιλιά κι έτσι ανέρχεται στο θρόνο της Λυδίας. 2. Οι επαφές των Ελλήνων του ανατολικού Αιγαίου την περίοδο αυτή ανεστάλησαν εξαιτίας της καταλήψεως των φρυγικών εδαφών από τους Κιμμερίους. 3. Ο ποιητής Αρχίλοχος βάζει κάποιον από τους ήρωές του να περιφρονεί τον πλούτο του Γύγη (Bude, απόσπ. 15). 4. Στράβ. 204· Πλατ., Πολιτ. II.3. 5. Ηρ. I 14,4· Παυσ. ΙΧ 29,2· Στράβ. 264. 6. Ο Ασουρμπανιμπάλ (668-626 π.Χ.) είχε διαδεχτεί στη Νινευή τον Ασσαρχαδών. 7. Ηρ. IV 11-12. |