Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Σαπάντζα

Συγγραφή : Σταματόπουλος Δημήτριος (8/10/2001)

Για παραπομπή: Σταματόπουλος Δημήτριος , «Σαπάντζα», 2001,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=12165>
Σαπάντζα (20/9/2010 v.1) Sapanca - προς ανάθεση 
 

1. Ανθρωπογεωγραφία

Οικισμός κοντά στη νότια όχθη της ομώνυμης λίμνης (Sapanca, λίμνη Βοάνη), πάνω στη σιδηροδρομική γραμμή Κωνσταντινούπολης - Εσκίσεχιρ, 15 χλμ. ΝΔ του Αντάπαζαρ και 30 χλμ. Α-ΝΑ της Νικομήδειας. Η ονομασία του οικισμού ήταν κοινή στο ελληνορθόδοξο και στο μουσουλμανικό στοιχείο και διατηρείται μέχρι σήμερα (Sapanca).

Η Σαπάντζα είχε περίπου 3.000 κατοίκους, από τους οποίους 60-80 ήταν οικογένειες ελληνορθοδόξων,1 80-90 οικογένειες Αρμενίων, ενώ οι υπόλοιποι -και περισσότεροι- ήταν μουσουλμάνοι. Η γλώσσα των ελληνορθοδόξων ήταν η ελληνική. Η λειτουργία στην εκκλησία γινόταν στην ελληνική, ενώ ελληνικά ήταν και τα τραγούδια τους.

2. Διοίκηση

Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουμε για τις αρχές του 20ού αιώνα, η Σαπάντζα ήταν ναχιγιές και έδρα μουδουρλικιού, η οποία με τη σειρά της ανήκε στο καϊμακαμλίκι του Αντάπαζαρ του σαντζακιού της Νικομήδειας (İzmıt).2 Υπήρχαν στον οικισμό 3 μουχτάρηδες, ένας για κάθε εθνοθρησκευτικό στοιχείο, συνεπικουρούμενοι από συμβούλους (αζάδες, âza). Εκκλησιαστικά ο οικισμός ανήκε στη δικαιοδοσία της μητρόπολης Νικομηδείας.

3. Θρησκεία - Εκπαίδευση

Στη Σαπάντζα υπήρχε μία εκκλησία αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τη λειτουργία και τη συντήρηση της εκκλησίας την είχε αναλάβει η αρμόδια εκκλησιαστική επιτροπή. Το σχολείο βρισκόταν στον περίβολο της εκκλησίας και ήταν πεντατάξιο μεικτό δημοτικό. Το οίκημα ήταν διώροφο: στον πάνω όροφο έμενε ο ιερέας του χωριού, ενώ το ισόγειο χρησιμοποιούνταν για την παράδοση των μαθημάτων. Ο μοναδικός δάσκαλος του σχολείου έμενε σε ένα δωμάτιο που ήταν προσαρτημένο στο οίκημα του σχολείου. Στο σχολείο διδάσκονταν ελληνικά, αριθμητική, ελληνική ιστορία, θρησκευτικά και φυσική ιστορία. Τα τελευταία χρόνια πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή προστέθηκε ως υποχρεωτική (μετά την τρίτη τάξη) και η διδασκαλία των τουρκικών. Οι δάσκαλοι έρχονταν συνήθως από το Σερντιβάν.

Οι Αρμένιοι είχαν δική τους εκκλησία, αφιερωμένη επίσης στην Παναγία. Οι μουσουλμάνοι είχαν δύο τζαμιά, από τα οποία το ένα λειτουργούσε ως μεντρεσές. Το ελληνορθόδοξο στοιχείο ήταν κατανεμημένο σε δύο μαχαλάδες (mahalle): τον πάνω (ή Ουρούμ μαχλεσί) και τον κάτω. Ο πρώτος ήταν αμιγώς ελληνορθόδοξος, ενώ στον δεύτερο οι ελληνορθόδοξοι έμεναν μαζί με Αρμένιους.

4. Στοιχεία Οικονομίας - Εγκατάσταση στην Ελλάδα

Οι ελληνορθόδοξοι της Σαπάντζας που ασχολούνταν με τη γεωργία παρήγαν κυρίως φρούτα, μετάξι και καπνά. Τροφοδοτούσαν με φρούτα (κεράσια, κυδώνια, μήλα, αχλάδια κ.λπ.) την αγορά της Κωνσταντινούπολης, ενώ το μετάξι το πουλούσαν στη Νικομήδεια. Με τις δύο αυτές πόλεις, όπως βέβαια και με το Αντάπαζαρ, διεξάγονταν οι βασικές εμπορικές συναλλαγές των κατοίκων της Σαπάντζας. Αρκετοί επίσης από τους ελληνορθόδοξους ήταν μικροεπαγγελματίες. Σπάνια όμως κάποιοι από αυτούς ασχολούνταν με το ψάρεμα στη λίμνη Σαπάντζα· αυτό αποτελούσε σχεδόν αποκλειστική απασχόληση των μουσουλμάνων.

Μετά την Έξοδο, οικογένειες από τη Σαπάντζα εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, τη Σάμο, την Έδεσσα, την Ξάνθη, το Άργος κ.α.

1. Στα τέλη του 19ου αιώνα (1894) αναφέρεται από το Γ. Πασχαλίδη για τη Σαπάντζα συνολικός πληθυσμός 400 κάτοικων, από τους οποίους 150 ήταν ελληνορθόδοξοι, βλ. Ξενοφάνης 1:1 (1896), σελ. 284. Στις αρχές του 20ού αιώνα (1905), σύμφωνα με την επίσημη στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στη Σαπάντζα κατοικούσαν 37 ελληνορθόδοξες οικογένειες, βλ. Ημερολόγιον των Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων του έτους 1907 (Κωνσταντινούπολις 1906), σελ. 133. Παρόμοια στοιχεία (50 οικογένειες) δίνει και ο Θ. Καβαλιέρος-Μαρκουίζος στο έργο του Από Κωνσταντινουπόλεως εις Νίκαιαν. Ταξειδιωτικαί εντυπώσεις εκ Βιθυνίας, μετ’ εικόνων (Κωνσταντινούπολις 1909), σελ. 142. Η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το 1922 δίνει τον αριθμό των 600 ελληνορθόδοξων κατοίκων, βλ. Patriarcat Oecumenique, Les atrocités Kémalistes dans les régions du Pont et dans le reste de l'Anatolie (Constantinople 1922), σελ. 220. Ο Π. Κοντογιάννης στο έργο Γεωγραφία της Μικράς Ασίας. Φυσική σύστασις της χώρας, πολιτική γεωγραφία, φυσικός πλούτος (Αθήναι 1921), σελ. 203-204, αναφέρεται σε συνολικό αριθμό 7.500 κατοίκων, εκ των οποίων 800 ελληνορθόδοξοι, 900 Αρμένιοι γρηγοριανοί και 5.500 μουσουλμάνοι.

2. Η νομαρχία (mutasarrıflık ή sancak) της Νικομήδειας ήταν ανεξάρτητη και δεν υπαγόταν σε κάποια ευρύτερη διοικητική περιφέρεια (βαλελίκι, valilik) αλλά απευθείας στο Υπουργείο των Εσωτερικών.

     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.