1.Ίδρυση, οργάνωση, λειτουργία Ο Σύλλογος «Φιλεκπαιδευτική Λέσχη Βασιλειάς» ιδρύθηκε το 1866 στο Νέβσεχιρ (Νεάπολη) της Καππαδοκίας, διαλύθηκε όμως πολύ γρήγορα εξαιτίας των δυσκολιών που αντιμετώπισε. Ουσιαστικά, η ιστορία του συλλόγου ξεκινά με την επανίδρυσή του το Μάιο του 1872. Αμέσως μετά υπέβαλε το καταστατικό του στη σχολική εφορεία του Νέβσεχίρ, κοινοποιώντας κατ’ αυτό τον τρόπο το σκοπό του, που ήταν η ίδρυση και συντήρηση νηπιαγωγείου και γενικότερα η στήριξη της παιδείας στο Νέβσεχίρ. Σύμφωνα με το πρώτο καταστατικό της, το οποίο φέρει χρονολογία 14 Μαΐου 1872 και συντάχθηκε ταυτόχρονα στα ελληνικά και στα καραμανλίδικα, η «Φιλεκπαιδευτική Λέσχη Βασιλειάς» είχε διττό σκοπό, φιλεκπαιδευτικό και φιλανθρωπικό. Στο εν λόγω κείμενο οριζόταν επίσης η οργάνωση της Βασιλειάδας, ο τρόπος συλλογής των αναγκαίων χρηματικών πόρων και τέλος το πρώτο διοικητικό της συμβούλιο, το οποίο ήταν εξαμελές και στο οποίο συμμετείχαν οι: Κωνσταντίνος Ανθομελίδης (πρόεδρος), Πρόδρομος Μελάγιος (αντιπρόεδρος), Α. Φερεκύδης (γραμματέας), Γεώργιος Ωραιόπουλος (ταμίας), Ι. Άθυρος (σύμβουλος) και Κωνσταντίνος Ιωάννογλου (σύμβουλος).1 Επίτιμος πρόεδρος της λέσχης είχε οριστεί ο μητροπολίτης Καισαρείας Ευστάθιος. Ολοκληρώνοντας την περιγραφή του οργανωτικού σχήματος της Βασιλειάδας, αναφέρουμε ότι υπήρχαν και εκπρόσωποί της στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι προφανώς αναλάμβαναν την προώθηση των υποθέσεων του συλλόγου εκεί. Η αναφορά στο σημαντικό άγιο της Καππαδοκίας Μέγα Βασίλειο δεν εξαντλείται στην ονομασία της λέσχης, αλλά έχει αποτυπωθεί και στη σφραγίδα της. Στην περιφέρειά της ήταν χαραγμένο το ακόλουθο κείμενο: «Η εν Νεαπ. της Καππαδ. Φιλεκπ. Λέσχη Βασιλειάς». Στο κέντρο της σφραγίδας υπήρχε η εικόνα του Μεγάλου Βασιλείου και στο κάτω μέρος της ήταν χαραγμένο, σύμφωνα με το αρχαιοελληνικό σύστημα, το έτος της πρώτης επανίδρυσης του συλλόγου, δηλαδή το 1872. Τέλος, αριστερά και δεξιά της εικόνας του Μεγάλου Βασιλείου ήταν χαραγμένη η συντομογραφία «ΑΓ» και «ΒΛ» αντίστοιχα, δηλαδή Άγιος Βασίλειος.2 Ο Ρωσο-οθωμανικός πόλεμος (1877-1878), εκτός των γενικότερων δυσκολιών που δημιούργησε, επέφερε και σημαντικές οικονομικές δυσχέρειες στη Βασιλειάδα, που αδυνατούσε πια να εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους, με αποτέλεσμα να αναστείλει προσωρινά τη λειτουργία της. Επανασυστήθηκε για δεύτερη φορά το 1879 και ο αναθεωρημένος κανονισμός της εκδόθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1880. Μοναδικός σκοπός της οριζόταν πια ο φιλεκπαιδευτικός. Παρ’ όλα αυτά, η Βασιλειάς δεν εγκατέλειψε πλήρως το φιλανθρωπικό της έργο, το οποίο όμως προσάρμοσε στις εκάστοτε οικονομικές της δυνατότητες. Οι οικονομικοί της πόροι προέρχονταν από τις τακτικές συνδρομές των μελών της, από δωρεές κυρίως επιφανών Νεαπολιτών που διέμεναν τόσο στο Νέβσεχίρ όσο και στην Κωνσταντινούπολη και τέλος από έντοκα δάνεια. Η σταδιακή μείωση των μελών με την πάροδο του χρόνου, σε συνδυασμό με την προϊούσα μείωση του ενδιαφέροντος τόσο των μελών όσο και των υπολοίπων για δωρεές, προκάλεσαν τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα που σταθερά αντιμετώπιζε η λέσχη ήδη από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1870. Στο πλαίσιο της προσπάθειας εξεύρεσης κάποιων πρόσθετων μόνιμων εσόδων, επιφανή μέλη της αγόρασαν το 1883 για λογαριασμό της λέσχης τρία προσοδοφόρα κτήματα προς εκμετάλλευση. Όμως, παρά τις φιλότιμες αυτές προσπάθειες, τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα της Βασιλειάδας συνεχίστηκαν. Το αποκορύφωμα ήρθε το 1889, όταν η λέσχη αναγκάστηκε να απαντήσει αρνητικά στα αιτήματα της τοπικής σχολικής εφορείας για ενίσχυση εξαιτίας της έλλειψης πόρων. Η οριστική παρακμή είχε πια επέλθει και οδηγούσε τη Βασιλειάδα προς τη διάλυσή της.3 2.Έργο του συλλόγου και ιδεολογία Ήδη από το 1872, πρώτο έτος κανονικής λειτουργίας του, ο σύλλογος «Φιλεκπαιδευτική Λέσχη Βασιλειάς» οργάνωσε τακτικά δημόσια μαθήματα. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν εκκλησιαστική ιστορία, καππαδοκική ιστορία, εκκλησιαστική μουσική, βιογραφία του Μεγάλου Βασιλείου, ιερά κατήχηση τις Κυριακές και τις γιορτές έπειτα από προτροπή του μητροπολίτη Καισαρείας Ευσταθίου Κλεόβουλου, καθώς και οθωμανική γλώσσα. Πέραν των τακτικών μαθημάτων, γίνονταν και ομιλίες ποικίλης ύλης, καθώς και δημόσιες αναγνώσεις και σχολιασμός εφημερίδων κατά τη διάρκεια των τακτικών συνελεύσεων της λέσχης. Παράλληλα με τα παραπάνω λειτούργησε και αναγνωστήριο. Το εκπαιδευτικό και φιλανθρωπικό έργο της λέσχης συνεχίστηκε με δωρεά του Λ.Π. Ωραιόπουλου το 1872 υπέρ των πτωχών μαθητών του Νέβσεχίρ. Ο ίδιος υποσχέθηκε επίσης να διαθέτει 5.000 γρόσια ετησίως σε περίπτωση ίδρυσης νηπιαγωγείου. Το Δεκέμβριο του ίδιου έτους αποφασίστηκε από τη λέσχη η σύσταση νηπιαγωγείου, το οποίο θα τελούσε υπό την εποπτεία της τοπικής σχολικής εφορείας και τα έξοδα λειτουργίας του θα καλύπτονταν από τη Βασιλειάδα. Το χρηματικό ποσό που συγκεντρώθηκε από έκτακτο έρανο προστέθηκε στη δωρεά του Ωραιόπουλου, ο οποίος αναγορεύτηκε ιδρυτής και προστάτης του νηπιαγωγείου και μεγάλος ευεργέτης της λέσχης, και το νηπιαγωγείο ιδρύθηκε και λειτούργησε κανονικά επί μία τριετία. Έπειτα από σχετική συμφωνία των μελών της λέσχης με τη σχολική εφορεία, η συνεργασία των δύο φορέων συμπεριέλαβε, εκτός από το νηπιαγωγείο, και τη στήριξη του νεοϊδρυθέντος παρθεναγωγείου. Πράγματι, το 1884 η Βασιλειάδα διέθεσε ένα χρηματικό ποσό για τη συντήρησή του. Αντίστοιχη κίνηση πραγματοποιήθηκε την ίδια χρονιά και από τον έτερο φιλεκπαιδευτικό σύλλογο του Νέβσεχίρ, τη «Λέσχη Ινδικτιάς». Προσπαθώντας να υλοποιήσει την εκπεφρασμένη διάθεση συνεργασίας των δύο συλλόγων, η Βασιλειάδα πρότεινε τη συνένωσή τους. Η πρότασή της όμως απορρίφθηκε από τη «Λέσχη Ινδικτιάς».4 Προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της, η Βασιλειάδα συνεργάστηκε και με συλλόγους της Κωνσταντινούπολης. Έτσι, έστειλε στο φιλεκπαιδευτικό σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως «Μικρά Ασία» τον απολογισμό του έτους 1872. Επίσης, έπειτα από σχετικό αίτημα του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως, απέστειλε στις 7 Μαρτίου 1874 προς το σύλλογο της πρωτεύουσας έκθεση για την πνευματική και οικονομική κατάσταση του δυτικού τμήματος της Καππαδοκίας, δηλαδή των κοινοτήτων Νέβσεχίρ, Σινασού, Ουργκιούπ, Τζαλλέλας, Ποταμίων, Ιντζέσου και Ενεχίλ. Τέλος, ανταποκρινόμενη στην αίτηση της «Φιλεκπαιδευτικής Λέσχης των Μικρασιατών Σπουδαστών» στην Αθήνα, η Βασιλειάδα συνέταξε και απέστειλε το 1883 προς τον παραπάνω σύλλογο έκθεση, η οποία περιείχε πλήθος πληροφοριών σχετικά με τον πληθυσμό, την κοινωνική οργάνωση, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση και τη γλώσσα στις κοινότητες Ανακούς, Ζήλων, Ιντζέσου, Μαλακοπής, Νέβσεχίρ, Ουργκιούπ και Σινασού. Η ίδρυση και λειτουργία της «Φιλεκπαιδευτικής Λέσχης Βασιλειάς» έχει σαφώς επηρεαστεί από το κλίμα των μεταρρυθμίσεων του , το οποίο συντέλεσε αναμφισβήτητα στην πύκνωση των συλλόγων σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία. Εντάσσεται επίσης στην πολιτική προώθησης και ενίσχυσης της ελληνικής παιδείας στην ίδια περιοχή μέσω και της ίδρυσης συλλόγων με φιλεκπαιδευτικούς σκοπούς. Ο εθνικός, παράλληλα με τον εκπαιδευτικό, προσανατολισμός της Βασιλειάδας φάνηκε εκτός των άλλων και από την τέλεση εκκλησιαστικού μνημόσυνου υπέρ «της ψυχής του πολλαχώς ευεργετήσαντος το έθνος ηθικώς αειμνήστου [Κωνσταντίνου] Ασωπίου».5 Τέλος, το περιεχόμενο των δημόσιων μαθημάτων που οργάνωσε η λέσχη έδειξε την πεποίθηση των μελών της σχετικά με τη σύνδεση της ελληνικής παιδείας με τη θρησκευτική. Το γεγονός αυτό σχετίζεται και με το Μέγα Βασίλειο, το όνομα του οποίου φέρει η λέσχη. Πρόκειται για έναν άγιο που παραδοσιακά έχει συσχετιστεί τόσο με την εκπαίδευση όσο και με τη σύνδεση της αρχαίας ελληνικής παιδείας με το χριστιανισμό. |
1. Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ΄: Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 6 (1986-1987), σελ. 173. Ο αριθμός των μελών του διοικητικού συμβουλίου δεν πρέπει να ήταν αυστηρά καθορισμένος, καθώς αυτό του 1874 ήταν επταμελές. Στο ίδιο, σελ. 176. 2. Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ΄: Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 6 (1986-1987), σελ. 177. 3. Δε γνωρίζουμε πότε ακριβώς διαλύθηκε η «Φιλεκπαιδευτική Λέσχη Βασιλειάς». Πάντως, η τελευταία αναφορά σε αυτή προέρχεται από το έτος 1892. Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ΄: Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 6 (1986-1987), σελ. 172. 4. Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ΄: Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 6 (1986-1987), σελ. 178. 5. Μαμώνη, Κ., «Η σωματειακή οργάνωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Γ΄: Σύλλογοι της Καππαδοκίας και του Πόντου», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 6 (1986-1987), σελ. 173-174. |