1. Βίος – πολιτική δράση

Ο Γαλάτης ηγεμόνας Βρογίταρος ή Βογοδιάταρος ήταν τετράρχης της φυλής των Τρόκμων. Το κελτικής προέλευσης όνομά του ετυμολογείται από τις λέξεις brogi, δηλάδη «χώρα», και taros, «ταύρος», επομένως σημαίνει «o ταύρος της χώρας». Παραφθορά του αποτελεί πιθανόν το όνομα «Βρίγατος».¹ Ο Βρογίταρος γεννήθηκε το τελευταίο τέταρτο του 2ου αι. π.Χ. περίπου και ήταν γιος του Δηιοτάρου. Δεδομένου ότι ο πατέρας του έφερε το ίδιο όνομα με τον ηγεμόνα των Τολιστοβογίων Δηιόταρο Α΄, συνάγεται ότι οι ηγεμονικοί οίκοι των δύο γαλατικών φυλών των Τρόκμων και των Τολιστοβογίων είχαν κάποιο μακρινό κοινό πρόγονο. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο οικογενειών έγιναν στενότερες με τη σύναψη συμμαχίας, την οποία επισφράγισε ο γάμος του Βρογιτάρου με την Αδοβογιώνα, κόρη του Δηιοτάρου Α΄. Γιος τους ίσως ήταν ο τετράρχης Αμύντας Βριγάτου, αν δεχθούμε ότι το όνομα «Βρίγατος» είναι άλλη εκδοχή του «Βρογίταρος». Στην περίπτωση αυτή ο Βρογίταρος ήταν πρόγονος του Γ. Ιουλίου Σεβήρου, του πιο επιφανούς Γαλάτη ευγενή του 2ου αι. μ.Χ. Η αδελφή του Βρογιτάρου, η οποία λεγόταν επίσης Αδοβογιώνα, παντρεύτηκε έναν εύπορο πολίτη του Περγάμου, το Μηνόδοτο. Ο ανιψιός του Βρογιτάρου από το γάμο αυτό, ο Μιθριδάτης ο Περγαμηνός, διαδέχθηκε το Βρογίταρο στην ηγεσία της φυλής των Τρόκμων, ενώ η χήρα του Βρογιτάρου ταυτίζεται πιθανόν με τη σύζυγο του Κάστορος Β΄, μεταγενέστερου ηγεμόνα της φυλής των Τεκτοσάγων.²

Η πρώτη ιστορική μνεία του Βρογιτάρου ανάγεται στην περίοδο 107-90/89 π.Χ., πιθανότερα δε στο έτος 100 π.Χ., όταν είχε ήδη το αξίωμα του τετράρχη. Ήταν προφανώς ένας από τους τρεις τετράρχες που διέφυγαν τη σφαγή της γαλατικής αριστοκρατίας που οργάνωσε ο Μιθριδάτης Στ΄ Ευπάτωρ το 86 π.Χ. Στους χρόνους που ακολούθησαν η δράση του συνδέεται στενά με την πολιτική της Ρώμης στη Μικρά Ασία. Ο Γαλάτης συντάχθηκε στο πλευρό της Ρώμης κατά τη διάρκεια του Α΄, του Β΄ και του Γ΄ Μιθριδατικού πολέμου και μετά τη λήξη τους ανταμείφθηκε για τις υπηρεσίες του.³ Έτσι, κατά την αναδιοργάνωση της Μικράς Ασίας από τον Πομπήιο το 63 π.Χ. αναγνωρίστηκαν τα δικαιώματά του στην ηγεσία της φυλής των Τρόκμων. Επιπλέον του εκχωρήθηκε ένα μέρος του βασιλείου του Μιθριδάτη Στ΄, συμπεριλαμβανομένου και του οχυρού Μιθριδατίου, εδάφη που αποτελούσαν πιθανότατα επέκταση της κυριαρχίας του προς ανατολάς.⁴ Παράλληλα το 58 π.Χ. ο Βρογίταρος αναγορεύθηκε βασιλιάς με ψήφισμα της ρωμαϊκής συνέλευσης των πληβείων κατόπιν εισήγησης του δημάρχου της Ρώμης Ποπλίου Κλωδίου Πούλχερ, παρακάμπτοντας έτσι την επίσημη διαδικασία, σύμφωνα με την οποία η απονομή του βασιλικού τίτλου ήταν αρμοδιότητα της ρωμαϊκής συγκλήτου. O βασιλικός τίτλος μαζί με το παρωνύμιο «Φιλορώμαιος» μαρτυρείται από τις νομισματικές του εκδόσεις, σε αντίθεση με τις επιγραφικές πηγές, στις οποίες ο Γαλάτης φέρει μόνο τον τίτλο του τετράρχη.⁵

H απόφαση για την αναγόρευσή του ως βασιλιά φαίνεται ότι περιλάμβανε και έναν όρο σύμφωνα με τον οποίο ο Βρογίταρος αποκτούσε το δικαίωμα να επιλέγει τον ανώτατο ιερέα του Πεσσινούντος, είναι μάλιστα πιθανό να ανέλαβε ο ίδιος το ιερατικό αυτό αξίωμα. Το προνόμιο είχε ως αποτέλεσμα να περιέλθει σε αυτόν ο έλεγχος του εξαιρετικά προσοδοφόρου ιερού, ο οποίος μέχρι πρότινος φαίνεται ότι ανήκε στην οικογένεια του ηγεμόνα των Τολιστοβογίων Δηιοτάρου Α΄. Από τις ενέργειες του Κλωδίου υπέρ του Βρογιτάρου συνάγεται ότι ο Γαλάτης ηγεμόνας ανήκε στην πελατεία (clientela) του. Παράλληλα όμως κίνητρο του Κλωδίου φαίνεται ότι ήταν και κάποια οικονομικά ανταλλάγματα, υπήρχε μάλιστα η φήμη ότι ο Γαλάτης είχε χρηματοδοτήσει την κατασκευή του ναού του Κάστορος στη Ρώμη. Το 55 π.Χ. ο Κλώδιος ζήτησε πιθανόν από τη σύγκλητο να ηγηθεί μιας πρεσβείας στο Βρογίταρο, ίσως για να εισπράξει τα χρήματα που του είχε υποσχεθεί. Το αίτημά του μάλλον δεν εισακούστηκε. Τελικά η συμφωνία που είχε κάνει με το Βρογίταρο δεν τηρήθηκε πλήρως, διότι το σχέδιό τους σχετικά με τον Πεσσινούντα απέτυχε. Το αργότερο το 56 π.Χ. ο Δηιόταρος είχε καταφέρει να αποκαταστήσει τον έλεγχό του στο ιερό.⁶

O Βρογίταρος πέθανε περίπου στα χρόνια 53-51 π.Χ. Η κατάκτηση της τετραρχίας του από το Δηιόταρο Α΄ και η χρονική συγκυρία του θανάτου του δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να έπεσε θύμα των επεκτατικών τάσεων και της εκδίκησης του Δηιοτάρου Α΄. Στις παραμονές του Β΄ Εμφυλίου πολέμου (49-45 π.Χ.) η Ρώμη ήταν απασχολημένη με τα εσωτερικά της προβλήματα και μια εγκληματική ενέργεια του Δηιοτάρου Α΄ θα μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Εξάλλου, αν o Βρογίταρος ζούσε ακόμη το 52 π.Χ., τότε είχε μείνει δίχως έναν ισχυρό προστάτη στη Ρώμη, λόγω του θανάτου του Κλωδίου το ίδιο έτος. Μετά το θάνατό του η εξουσία στη Γαλατία συγκεντρώθηκε προσωρινά στα χέρια δύο ηγεμόνων, του Δηιοτάρου Α΄ και του τετράρχη των Τεκτοσάγων Κάστορος Α΄ Ταρκονδαρίου.⁷

2. Αποτίμηση

Οι σχέσεις του Βρογιτάρου με τη Ρώμη προϋποθέτουν την ύπαρξη κάποιων κοινών πολιτιστικών αναφορών, οι οποίες εντοπίζονται στα στοιχεία εξελληνισμού του ίδιου και της οικογένειάς του. Ο Βρογίταρος εγκαινίασε τις επαφές του με τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας σε νεαρή ηλικία, την περίοδο 107-90/89 π.Χ., πιθανότερα δε το έτος 100 π.Χ., με την ανάθεση από κοινού με την αδελφή του Αδοβογιώνα δύο φιαλών στον Απόλλωνα στα Δίδυμα. Η αδελφή του είναι πιθανότατα το τιμώμενο πρόσωπο σε μια επιγραφή που βρέθηκε στη Λέσβο, αλλά προέρχεται πιθανότατα από κάποια πόλη της Αιολίδας. Τιμές δέχθηκε και η σύζυγός του Αδοβογιώνα στο Πέργαμο. Τέλος, ο Βρογίταρος χρησιμοποίησε την ελληνική γλώσσα καθώς και ελληνικούς τύπους στη νομισματοκοπία του.⁸ Μολονότι δεν είχε ελληνική καταγωγή, τόσο ο ίδιος όσο και η οικογένειά του επιδίωξαν να προβληθούν ως ελληνιστικοί ηγεμόνες. Παράλληλα, χάρη στις σχέσεις του με τη ρωμαϊκή πολιτική ηγεσία επεξέτεινε την εδαφική του κυριαρχία και αναδείχθηκε ένας από τους τρεις τετράρχες και ένας από τους δύο βασιλείς των Γαλατών στο α΄ μισό του 1ου αι. π.Χ.